1. Pulning kelib chiqishi,mohiyati va zaruriyati

264.Markaziy bankning iqtisodiy mustaqilligi va uni 
baholash tartibi.
Markaziy bankning iqtisodiy mustaqilligi - bu Markaziy
bankning o'z ixtiyoridagi mablaglar va instrumentlardan
foydalanishda hukumatdan va davlat boshqaruv
organlaridan mustaqilligidir. 0 ‘zbekiston Markaziy bankining 
iqtisodiy mustaqilligi:
1. Hukumatning avtomatik tarzda kreditlash jarayoni
mayjud emas (1 ball).
2. Hukumatga bozor stavkalarida kredit berish
Markaziy bank to'g'risidagi qonunda ko‘zda tutilmagan (0

---

ball).
3. Hukumatga beriladigan kreditlar malum muddatga,
kredit shartnomasi asosidaberiladi (1 ball).
4. Markaziy bank tomonidan hukumatga beriladigan
kreditlar bo'yicha cheklovlar Markaziy bank to'g'risidagi
qonunda ko'zda tutilmagan (0).
5. Markaziy bank Hukumat qimmatli qog'ozlari
birlamchi bozorining ishtirokchisi emas (Markaziy bank
to'g'risidagi qonunning 25-moddasi) (1 ball).
6. Markaziy bank o'zining foiz stavkalarini mustaqil
belgilaydi (Markaziy bank to‘g‘risidagi qonunning 27-
moddasi) (1 ball).
7. Markaziy bank tijorat banklari, nobank kredit
tashkilotlari faoliyatini nazorat qiladi (0 ball).
Jami: 4 ball. 
265.Kredit tizimining tarkibiy tuzilishi 
Kredit tizimi deb kredit munosabatlar majmuasi va kredit 
munosabatlarni
tashkil qiluvchi va amalga oshiruvchi kredit institutlar 
yig’indisiga aytiladi. Kredit
tizimi orqali huquqiy va jismoniy shaxslarning vaqtincha bo’sh 
mablag’lari yig’iladi

---

va korxona, tashkilotlarga, aholiga, davlatga vaqtincha 
foydalanishga beriladi. Kredit
tizimi bir necha bo’g’inlardan iborat bo’lishi mumkin. 
Mablag’larni jalb qilishi va
taqsimlanishiga qarab kredit tizimi bo’g’inlari o’z 
xususiyatlariga ega bo’ladi. Jahon
amaliyotida kredit tizimi o’zining tashkil qilinish turiga qarab 
quyidagi guruhlarga
bo’linadi.
• Markaziy bank
• tijorat banklar
• maxsus-kredit institutlar
Bozor iqtisodiyoti sharoitida ikki pog’onali kredit bank tizimi 
ko’p
mamlakatlar iqtisodining asosi hisoblanadi. Bu Markaziy bank, 
bank institutlari va
nobank kredit muassasalaridir.
Bank institutlariga quyidagi banklar kiradi:
• tijorat banklar;
• investitsiya banklari;
• jamg’armalar jalb qiluvchi banklar (O’zbekistonda Xalq 
banki);
• ipoteka banki;
• savdo banklari;

---

• tashqi iqtisodiy aloqalar bo’yicha banklar
• tarmoqlar bo’yicha ixtisoslashgan banklar va boshqalar.
Nobank kredit tashkilotlarga:
• investitsiya kompaniyalari;
• sug’urta kompaniyalari;
• nafaqa va boshqa fondlar kiradi. 
Kredit tizimida asosiy o’rinni bank institutlari, bank institutlari 
tarkibida
salmoqli o’rinni tijorat banklari egallaydi. Tijorat banklari kredit 
tizimining boshqa
bo’g’inlariga nisbatan ko’proq bo’sh resurslarni jalb qiladi va 
ko’p miqdorda
mijozlarga kreditlar beradi.