1. Pulning kelib chiqishi,mohiyati va zaruriyati

Markaziy bankning rоli. 
Pul muomalasi – bu pullarning mamlakatning ichki iqtisodiy aylanishi, 
tashqi iqtisodiy aloqalar tizimidagi, tovarlar va xizmatlarning sotilishiga, 
shuningdek, uy xo`jaligidagi tovarsiz to`lovlarga xizmat ko`rsatadigan 
naqd pullik va naqd pulsiz shakllardagi harakatidir. Tovar ishlab 
chiqarish pul muomalasining ob`ektiv negizi bo`lib, undagi tovar olami 
tovarlarning ikki turiga: tovarlarning o`ziga va tovar-pullarga bo`linadi. 
Naqd pullik va naqd pulsiz shakllardagi pullar yordamida tovarlar, 
shuningdek, ssuda va fiktiv kapitallarning muomalasi jarayoni amalga 
oshiriladi.
Shunday qilib, pul muomalasi jarayonlaridan pul aylanishi tushunchasini 
ajratib olish mumkin.
Pul aylanishi - naqd pullik va naqd pulsiz shakllardagi pul belgilarining 
uzluksiz harakat jarayonidir. Qiymatning o`zidan ajralganlik hozirgi pul 
aylanishining o`ziga xos xususiyati hisoblanadi. Boshqacha aytganda, 
hozirgi pul aylanishi metall pullar muomalasi sharoitidagi kabi qiymatli 
emas, chunki pul belgisining qiymati nominaldan ancha kam va uning 
ahamiyati bo`lmasligi mumkin.
 
37.Pul tizimi: tushunchasi, shakllari va elеmеntlari. 
Pul tizimi - bu mamlakatda pul muomalasini tashkil etishning milliy 
qonunchilikda mustahkamlangan shakli.
Pul tizimining asosiy elementlari:
• valyuta nomi va narxlar shkalasi;
• banknot turlari;
• banknotlarni muomalaga chiqarish mexanizmi va xavfsizligini 
ta’minlash tartibi;
• muomaladagi pul massasining tarkibi;
• pulni tartibga solish mexanizmi.
Pul birligining nomi va narxlar miqyosi pul tizimining elementi sifatida 
tarixiy rivojlandi.
 
38.Pul tizimi va uning elementlari 

---

Pul tizimining elementlari xususida iqtisodchi olimlar o`rtasida 
munozarali fikrlar mavjud. Taniqli iqtisodchi olim O.I.Lavrushinni 
fikriga ko`ra pul tizimini boshqarish printsipi, emissiya mexanizmi va 
kassa instrumentlari ham asosiy elementlar sifatida e`tiorof etadi. 
Beloglazava baho masshtabini ham kiritadi.
Beloglazova pul tizimiga 5 ta elementni kiritadi:
1. Pul birligi
2. Baho masshtabi
3. Pul aylanmasi
4. Pul massasi
5. emmisiya mexanizmi
SHuningdek, Miller, Xesus de Sota kabi mashhur iqtisodchi olimlarning 
pul tizimining elementlari xususida o`z qarashlari mavjud:
Ko`pchilik iqtisodchi olimlar tomonidan e`tirof etilgan pul tizimining 
elementlariga quyidagilar kiradi:
1. Pul birligi
2. Pul aylanmasining tarkibi
3. Pul aylanmasini tashkil qilish va tartibga solish
4. Pul massasi va uning tarkibi
5. Milliy valyutaning pariteti
6. Milliy valyutaning kursi
7. Pul tizimini tashkil qiluvchi va tartibga soluvchi organ