2.Poydevorlarga qo’yiladigan talablar va poydevorlar klassifikatsiyasi.
3.Konstrutiv yechimiga kora poydevor turlari.
Mavzu:Poydevorlarning konstrutiv yechimlari.
Poydevorlar – binoning yer ostki qismida joylashib, devorlardan tushadigan barcha yuklarni o`ziga qabul qilib uni asosga uzatib beruvchi konistruktiv elemen hisoblanadi.
Tabiiy asos deb qurilgan binoning og’irligini o’zining tabiiy holatida ko’tarib turish qobiliyatiga ega bo’lgan poydevor osti tuprog’iga aytiladi. Suniy asos deb binoning og’irligini o’zining tabiiy holatida ko’tarib turish qobiliyatiga ega bo’lmagan, shuning uchun suniy ravishda qotirilgan va zichlangan tuproq qatlamiga aytiladi.
Asos deb poydevor ostida joylashgan, bino ogirligini oziga qabul qiluvchi tuproq massasiga aytiladi. Asoslar tabiiy va suniy boladi:
Poydevorlarga talablar: 1.Agdarilib ketishiga qarshi mustahkamligi va ustuvorligi, hamda poydevor tovonining tekisligida sirpanmasligiga ustuvorligi; 2. Atmosfera tasiriga qarshiligi va sovuq bardoshliligi ; 3. Bino uzoq vaqt o’z vazifasini ado etish boyicha to’g`ri keladigan vaqtga muvofiqligi; 4. Ishlab chiqarilishining industrializatsiyasi; 5. Iqtisodiy tejamkorligi.
Konstruktiv yechimiga ko`ra poydevor turlari Tasmasimon poydevorlar kam qavatli turar-joy binolarida keng qo’llanilib, odatda yuk ko’taruvchi devorlar ostiga o’rnatiladi. Poydevorlar ko’ndalang kesimining shakliga ko’ra to’g’ri burchakli va pog’onasimon bo’ladi. Alohida turuvchi ustunsimon poydevorlar asos tuprog’i yetarlicha mustahkam bo’lgan hududlarda qo’llaniladi . Bu poydevor konstruksiyasi zavodlarda tayyorlangan trapetsiyasimon temir-beton yostiq bloki (plita va stakan turidagi ustun osti poydevor bloki)dan iborat bo’ladi. Ko’p qavatli binolarini zaif va bir jinsli bo’lmagan gruntlarda qurishda, asosning notekis cho’kishini oldini olish uchun qovurg’ali yoki to’sinsiz yaxlit plitali poydevor qo‟llaniladi. Qoziqli poydevorlar asos tuprog’i bo’sh va siqiluvchan gruntlarda qo’llaniladi. Ular rostverk va qoziq qismidan iborat bo’ladi.
Aloxida turuvchi poydevorlar asos tuprog„i yetarlicha mustaxkam bo„lgan joylarda, kam qavatli binolar qurilishida, ko’p qavatli karkasli binolarda (poydevor chuqurligi 4-5 m bo’lgan binolarda) hamda podvalsiz binolarda lentasimon poydevor ishlatilishi iqtisodiy jihatdan nomaqbul bo’lganda ishlatiladi. Aloxida turuvchi ustunli poydevorlar oralig’idagi masofa 2,5-3,0 m atrofida, tuprog’i pishiq bo’lgan asoslarda esa 6,0 m gacha bo’lishi mumkin. Aloxida turuvchi ustunli poydevor ustiga poydevor to’sini qo’yiladi. Uning ostiga esa 0,5-0,6 m qalinlikda qum to„shaladi (tuproq muzlashi natijasida ko’pchish ta‟sirini kamaytirish maqsadida). Poydevor to’siniga terilgan g’ishtin devor o’zini-o’zi ko’tarib turuvchi devor hisoblanadi. Aloxida turuvchi ustunli poydevor konstruksiyalari zavodlarda tayyorlangan trapetsiyasimon temir-beton yostiq (plita hamda stakan tipidagi ustun osti poydevor bloki) dan iborat bo’ladi yoki uni g’ishtdan, xarsang tosh-betondan ham terish mumkin.
Lentasimon poydevorlar balandligi 12 qavatgacha bo’lgan karkassiz sxemali turar-joy binolarida keng ko’lamda qo’llaniladi. Lentasimon poydevorlar ko’rinishi va profiliga ko’ra ko’pgina xollarda to’g’ri burchak shaklida bo’ladi . Kengligi poydevor materialiga bog’liq bo’lib, devorning kengligidan ikki tomonga 50-150 mm gacha chiqariladi. Poydevor plani va kesimidagi ko’rinishi, hamda o’lchamlari shunday tanlanishi kerakki, bunda bosim kuchi asosga bir tekisda taqsimlanadigan bo’lishi kerak. Poydevorlarning ko’rinishi va o’lchamlari uning materialiga, binoga tushayotgan yuk miqdoriga, tuproq sifatiga, yer osti suvlari, tuproqning muzlash chuqurligi va iqlim sharoitiga bog’liq bo’ladi.
Poydevorning yuk ko’tarish qobilyatini oshirish va binodan tushayotgan kuch bosimini tuproqqa tekis o’tkazish maqsadida poydevor tag qismi kengaytirilib, trapetsiya shakliga keltiriladi. Trapetsiya yon tomonining og’ish burchagi asosda bino og’irligidan hosil bo’ladigan bosimning tarqalish burchagiga to’g’ri keladi. Xarsang tosh va xarsang tosh-beton poydevorlar uchun bu burchak 27 dan 330 gacha, beton poydevorlarda esa 450ga teng. Ammo bu ko’rinishdagi poydevorni o’rnatish ancha murakkab bo’lgani uchun amaliyotda poydevor tagi kengligi xisobiy kenglik bo’yicha olinib, to’g’ri burchakli ko’rinishda yoki pog’onali qilib quriladi. Pog’onalar eni 20-25sm gacha, balandligi esa 40-50 sm dan kam bo’lmasligi kerak. Katta chuqurlikda tasmasimon poydevor tovonini ornatishda transheya yon tarafida devor qismini kotarish ucun maxsus joy qoldiriladi.
To’kiluvchan va bosh gruntlarda tasmasimon poydevorlarni barpo etishda tirgaklar o`rnatiladi (5-rasm).
Poydevorlar yerto’la, podval devorlari va zaminga tegib turadigan boshqa konstruksiyalar asosdagi namlik hisobiga zax tortadi. Bunday konstruksiyalarni kapillar namlikdan asrash uchun poydevorlarga gorizontal va vertikal gidroizolatsiya qatlamlari qo’yilad
TOPSHIRDI:Javoxir Madaminov
QABUL QILDI:Abbosbek Xalimov
E’TIBORINGIZ
UCHUN
TASHAKKUR!
