1. Potensiometriya; Elektrod protsesslerdiń mexanizmleri

1.Patensiometriya
Potensiometriya usılı tekseriletuǵın eritpediń elektrod potensialın óshashga tiykarlanǵan. Nernst teńlemesine inoan elektrod potensialı potensialdı belgileytuǵın M elementtıń aktivligine bog liq bo lganligi ushın elektrod potensialın ólshaw járdeminde M elementtıń aktivligi (konsentraciyası ) anıqlanıwı múmkin. Elektrod potensialı menen aktivlik arasındaǵı bul baylanıslılıq boyınsha túrli sistemalar daǵı teń salmaqlılıq processlerin anıqlaw múmkin. Eger ximiyalıq reaksiya dawamında elektrod potensialı
ózgarsa, bul o zgarish járdeminde eritpe degi element konsentraciyasınıń o*zgarishini hám titrlashning aqırǵı noqatın tabıw múmkin. Potensiometrik analiz sanaattıń túrli tarawların ximiyalıq -analitik baqlawda hám elementlardıń muǵdarın anıqlawda keń qollanıladı. Potensiometriya usılı o*tgan ásirden málim bolsa -de, ol Zyorensen pH haqqındaǵı túsinikti pánge kirgizgennen (1909 -y.) song tez rawajlanıp ketti. Potensiometrik analiz tikkeley hám tikkeley bolmaǵan usıllarǵa bólinedi. Tikkeley potensiometriya usılında potensialdı belgileytuǵın elementtıń aktivligi elektrod potensialın anıqlaw tiykarında tabıladı. Bul usıl ionlardıń aktivligin tuwrıdan-tuwrı anıqlawǵa múmkinshilik beretuǵın birden-bir usıl esaplanadı. Ol tómendegi túrlerge bólinedi: pH-metriya
eritpelerdiń pH ma`nisi, kislota hám tiykarlardıń (protolitlarning) kislota -tıyanaqlı konstantalari, protolitik ózgeshelikke iye bolg’an kompleks birikpelerdiń turaqlılıq konstantalari hám sol sıyaqlılardı aanılawga múmkinshilik beredi. Ionometriya - pH-metriyaning rawajlanıwı nátiyjesinde ǵárezsiz usıl retinde qáliplesken zamanagóy usıllardan biri. Bul usılda indikator elektrodı wazıypasın hár qıylı ion selektivoksidleniw-qaytarılıw
elektrodlar atqaradı. Oksredmetriya reaksiyaları hám oksred jupning potensialların tekseriwge tiykarlanǵan usıl bo lib, onıń járdeminde oksred jupning standart hám real potensialları, olar járdeminde bolsa hár qıylı konstantalar hám de kinetik shamalar anıqlanadı. Tikkeley potensiometrik usıllar ximiyalıq hám elektr ximiyalıq reaksiyada qatnasuvshı elektronlar
sanı, ximiyalıq reaksiyalardıń stexiometrik hám aktivlik koefficiyentleri
sıyaqlılardı anıqlaw imkaniyatın beredi. Tikkeley bolmaǵan potensiometriya usılı qısqa tárzde potensiometrik titrlash dep yuritilsa-de, tiykarınan titrlawdiń aqırǵı noqatın potensiometrik anıqlaw dep qaralmog'i kerek (IYUPAK). Potensiometrik titrlash usılları kislota -tıyanaqlı (protolitometrik), oksidleniw-qaytarılıw (oksredmetrik)kompleksleniw hám cho*ktirish reaksiyaları tiykarında elementlardı anıqlaw hám tekseriw ushın keń qo llaniladi. Sol negizde elementlardıń konsentraciyasigina emes, bálki olardıń hár qıylı
konstantalarini da anıqlaw múmkin Potensiometrik hám basqa ásbaplı (instrumental) titrlash usıllarınıń vizual usıllarǵa kóre bir qatar abzallıqları ámeldegi: 1) titrlewdegi subyektiv qáteler derlik joǵaladı ; 2) anıqlawdıń seziwsheńlig talay joqarı boladı ; 3) ılaylı hám reńli eritpeler de ańsatǵana
titrlanadi; 4) arnawlı bir sharayat jaratılǵanda eritpede bolǵan bir neshe
nodda qospası siyasiy gruppalap titrlanadi; 5) titrlash procesi ańsatǵana
avtomatlastırıladı. Titrlashning aqırǵı noqatı qasında elektr ximiyalıq
indikator reaksiyalarınıń biri ekinshisi menen almasinadi, bunıń
nátiyjesinde sistemanıń potensialı keskin sekrew menen ózgeredi