1. ponasimon (yassi) tasmali uzatmani hisoblash

---

1.
 
PONASIMON (YASSI) TASMALI UZATMANI HISOBLASH. 
Tasmali uzatmalarning eng oddiysi yetaklovchi, yetaklanuvchi shkivlardan va ularga 
taranglik bilan kiydirilgan tasmadan tuzilgan bo’ladi. Yetaklovchi shkivdan harakat va energiya 
yetaklanuvchi shkivga tasma bilan shkiv orasida hosil bo’ladigan ishqalanish kuchi hisobiga 
uzatiladi.
 
Tasmali uzatmalarning geometrik va kinematik parametrlari 
1 – rasmda tasmali uzatma sxemasi ko‘rsatilgan. Rasmda yetaklovchi tarmoq pastda, 
yetaklanuvchi tarmoq yuqoridagi tarmoqda joylashgan. Yetaklovchi tarmoqning aylana tezligi 
va yetaklanuvchi tarmoq aylana tezligi 
quyidagi munosabat orqali bog‘langan: 
=
, (.1) 
bu yerda 
sirpanish koeffisienti. 
1 – rasm. Tasmali uzatma sxemasi 
va 
tezliklar quyidagicha aniqlanadi:
(.2) 
uzatmaning uzatish nisbati: 
. (3) 
Tasmali uzatma tasma kichik shkivini qamrash burchagi : 
. (4) 
Tasmaning uzunligi
. (5) 
Tasmaning tezligi: 
. 
O‘qlararo masofa: 
, (6)
1
v
2
v
2
v




1
1
v
03
,
0
01
,
0



1
v
2
v








;
/
,
60000
;
/
,
60000
2
1
2
1
1
1
s
m
n
d
v
s
m
n
d
v


1
2
1
2
)
1
(
d
d
d
d
i




a
d
d
4
60
180
1
2
0
1





 

a
d
d
d
d
a
l
4
5
,
0
2
2
1
2
2
1






1
1
3
1
1
1
5
.
0
10
60
d
n
d
v







y
w
L
w
L
a
2
)
(
)
(
25
.
0
2
1






---

tasmaning nisbiy uzunligi 
. 
 
 
Yassi tasmali uzatmalarni hisoblash tartibi 
Yetaklovchi shkivning diametri: 
, 
mm
; (7) 
burovchi moment, 
hisobida. Shkiv diametrining qiymati DST 17383-73 bo‘yicha 
quyidagicha tanlanadi. 40; 45; 50; 56; 63; 71; 80; 90; 100; 112; 125; 140; 160; 180; 200; 224; 
250; 280; 315; 355; 400; 450; 500; 560; 630; 710; 740; 800; 900; 1000; 1120; 1250; 1400; 1600; 
1800; 2000. 
Yetaklanuvchi shkiv diametri 
, (8) 
diametri DST 17383-73 bo‘yicha tanlab olinadi. 
Rezina to‘qimali tasmaning eni 
; (9) 
bunda 
tasmadagi qistirmalar soni, 
tasmaning 1mm qistirma eniga to‘g‘ri keladigan 
ishi yuklanish, uning qiymati:
, (10) 
tasmali uzatmada qamrov burchagi, tezlik, yuklanish xarakteri va tasma 
joylashishi qiyaligini hisobga oluvchi koeffisient. 
Uzatmadagi o‘qlararo masofaning dastlabki qiymati 
, (11) 
yassi tasmali uzatmada 
(12)
olish tavsiya qilinadi, 25-bunda charm, tasmali, 30-rezina to‘qimali tasmada olinadi.