|
2. Vayronkor g‘oyalar va ularning namoyon bo‘lish xususiyatlari
1.1. Vayronkor g‘oyalar: tushunchasi va genezisi. Insoniyat paydo bo‘lgan kunidan boshlab yashayotgan borlivdan hayot xaqiqatini izlashga kirshadi. Natijada, mavjud real borliqda sodir bhlayotgan narsa, xodisa, voqea, jarayonlar ularning extiyoj va manfaatlariga mos kelsa, bu olamda xaqiqat bor ekan, bordi-yu mos kelmasa bu olamda xaqiqat yo‘q ekan, uni topish uchun kurashmoq kerak, degan g‘oyaning paydo bo‘lishiga olib keldi.
Hayot xaqiqatini har xilda anglash, ya’ni bir tomondan, mavjud real borliqning ijodkorlik kuchini e’tirof etish bunyodkor g‘oya va mafkuralarning paydo bo‘lishiga, ikkinchi tomondan, mavjud real borliqka nisbatan bildirilgan norozilik, uni shaxsiy manfaatlarni ko‘zlab o‘zgartirishga kirishishi esa vayronkor, buzg‘unchi g‘oyalarning kelib chiqishiga sabab bo‘ldi. Odamlarning mavjud voqelikka nisbatan ichki tuyg‘h tafakkurnda sodir bo‘ladigan norozilik: xdsad, g‘azab, sabrsizlik, tokatsizlik, vaxima, qo‘rquv, qurolmaslik, sotkinlik va boshqalar ularni yovuz xatti-harakatlar: tuxmat, g‘iybat, yolg‘onchilik, ayg‘oqchilik, zurovonlik, qo‘rqitish, tajovuz qilish kabi umuminsoniy ahloqka zid xatti-harakatlar qilishiga olib keldi va kelmoqda. Jaxonda ana shu harakatlarni qo‘llab-quvvatlovchi katta moliyaviy imkoniyatga ega bo‘lgan shaxslar, jamoat tashkilotlari, partiyalar, xatto davlatlar tomonidan vayronkor g‘oya va mafkuralar haqida yangidan yangi ta’limotlar yaratilmoqda, ularni amalga oshirish mexanizmlari ishlab chikilmoqda va mafkuraviy maydonlar bhylab ishga tushirilmoqda.
Xush, shunday ekan vayronkor g‘oyalar deb nimaga aytiladi? Vayronkor g‘oyalar deb, inson va jamiyatni tubanlikka boshlaydigan, odamlarni g‘arazli niyat va sabщ maqsadlarga undaydigan, xalqlar va davlatlarni tanazzul va halokatga mshikum etadigan yovuzlik va jaxolatga xizmat qiladigan g‘oyalar majmuiga aytiladi.
1.2. Vayronkor g‘oyalarning turlari. Vayronkor g‘oyalarning turlari deb, inson va jamiyatni tubanlikka boshlaydigan, odamlarni g‘arazli niyat va sabщ ishlarga undaydigan, xalqlar va davlatlarni tanazzul va halokatga mahkum etadigan yovuzlik va jaxolatga xizmat qiladigan xatti-harakatlariga qarab butun va bo‘laklarga ajratishga aytiladi. Bularni ko‘zlagan maqsadlariga qarab mustabidlik, bosqinchilik, terorchilik, avddaparastlik, jaxolatparastlik, irqchilik, millatchilik, maxalliychilik, vatansizlik, yovuzlik; amaliy xatti-harakatlariga qarab bolshevizm, kommunizm, neokommunizm, fashizm, neofashizm, rasizm, kosmopolitizm, shovinizm, panslavyanizm, panamerkanizm, panislomizm, paneronizm, panturkizm, natsizm, fundamentalizm, gegemonizm, konformizm kabi turlarga ajratish mumkin.
1.3. Vayronkor g‘oyalarga xos bo‘lgan xususiyatlar. Ularga xos bo‘lgan xususiyatlar: 1) g‘oyaviy yakka xokimlikka intilish; 2) fikrlar plyuralizmini rad etish; 3) demokratik va milliy qadriyatlarni tan olmaslik; 4) mutlaq xokimiyatga da’vo qilish; 5) jamiyatda ijtimoiy-siyosiy beqarorlikka moyillik; 6) yagona, xukmron mafkuraga o‘rinish; 7) ijtimoiy ixtiloflarni qo‘llash; 8) aqidaparsatlik va siyosiy ekstremizmni yoklash kabilardan iboratdir.
1.4. Vayronkor g‘oyalarning tashkiliy asoslari. Ularning tashkiliy asoslarini, ya’ni soxiblarini: diniy ekstremizm; xalqaro terrorizm; narkobiznes; noqonuniy qurol-yarog‘ savdosi; begona, soxta diniy aqidalar; jangarilikni targ‘ib etish; aqidaparastlik bilan shug‘ullanuvchi guruhlar, harakatlar, partiyalar va x-k. tashkil etadi.
1.5. Vayronkor g‘oyalar keltirib chiqaradigan zararli oqibatlar. Vayronkor g‘oyalar jamiyat hayotida quyidagi zararli oqibatlarni keltirib chiqaradi: a) inson tabiatiga zid bo‘lgan salbiy tomonga o‘zgartiradi; b) tafakkur tarzini uz negizlaridan begonalashtiradi; v) nosog‘lom turmush tarzini shakllantiradi; g) begona urf-odat, an’analarni targ‘ib qiladi. Ularning kirib kelishiga muhit yaratadi; d) fikrlar xilma-xilligini cheklaydi; e) karamlik, tobelik, mutelik muxitini yaratadi; yo) mamlakatni, xalqni uz Milliy qadriyaglaridan, oxir-oqibat uz taraqqiyot yo‘lidan begonalashtiradi; j) jamiyatda xalqlar va millatlararo totuvlik, dinlararo bag‘rikenglikka rahna solib, ichki ixtiloflar, parokandalikka olib keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
