1. pirls izertlewlerínde paydalaníLǴan tekst hám tapsírma úlgileri

1. PIRLS IZERTLEWLERÍNDE PAYDALANÍLǴAN TEKST HÁM TAPSÍRMA ÚLGILERI.


Anina on jasta bolǵanı ushın hátte uyqısıraǵan haldada óz xanasınan juwınıw xanasına biymálel baralatuǵın edi. Xanasınıń esigi, ádette, qıya ashıq turar, lampa bolsa telefon turatuǵın jerden juwınıw xanasına barılatuǵın joldı jeterlishe jarıtıp turar edi.
Bir kúni túnde Anina telefon turatuǵın jer aldınan juwınıw xanasına ótip atırǵanda, qandaydur sıtırlaǵan dawıstı esitti. Biraq uyqısıraǵanı ushın bul sıtırlıǵa onsha áhmiyet bermedi. Tap bul dawıs uzaqtan kiyatirǵanday túyildi. Ol xanasına qaytıp kiyatirǵanda ǵana sıtırlawdıń qayaqtan kiyatırǵanın bayqadı. Telefon turǵan stol astında jatqan bir uyım eski jurnal, gazetalar jıljıp atırǵan hám bul dawıs tap sol jerden kiyatırǵan edi. Birden gazeta hám jurnallar uyımı ońǵa, shepke, tuwrıǵa, artqa jıljıp, hár jaqqa shashılıp basladı.
Anina kózlerine isene almadı, sebebi telefon stolınıń astınan qıshqırıqlı dawıs penen krokodil súyretilip shıǵıp kiyatırǵanday kórindi. Anina turǵan jerinde qatıp qaldı.
Krokodildiń gazeta uyımı ishinen shıǵıp, átiraptı áste tamasha qılıwın kórgen Aninanıń kózleri hayran qalǵanlıqtan úlken-úlken ashılıp ketti. Krokodildiń tap endi ǵana dáryadan shıqqanday suwlı denesinen suw tamıp turatuǵın edi. Krokodil gilemniń qay jerin bassa, sol jeri ızǵar bolatuǵın edi.
Krokodil basın arqaǵa burǵanda qattı shıtırlap ketti. Jırtqıshtıń qorqınıshlı, uzın tislerin kórip, Aninanıń demi ishine túsip ketti. Ol quyrıǵı menen áste artqa hám aldıǵa háreketlener edi. Anina haywanat álemi haqqındaǵı jurnaldan krokodildiń quyrıǵı menen ózin dushpannan qalay qorǵanıwı yamasa oǵan taslanıwın oqıǵan edi.

Onıń názeri, gazeta hám jurnallar uyımınan shashılıp, ayaqları astında jatqan haywanat álemi haqqındaǵı jurnaldıń aqırǵı sanına tústi. Ol jáne de qorqıp ketti. Aldın jurnaldıń betinde úlken krokodildiń súwreti dárya boyında súwretlengen edi. Endi bolsa bettegi dárya boyı bos qalǵan edi.
Anina iyilip, jurnaldı aldı. Sol waqıtta krokodil quyrıǵı menen qattı urıp, ayǵabaǵar gúlleri turǵan gúldandı jerge túsirip jiberdi. Gúldan sınıp, ayǵabaǵar hámme jerge shashılıp ketti.
Anina bir sekirgende óz xanasına jetip alıp, esikti jawıp qoydı. Jataǵın jıljıtıp, onı esikke taqap qoydı. Onı krokodilden qorǵawı kerek bolǵan tosıqtı payda etti hám sonnan keyin jeńil dem aldı.
Keyin ol oylap qaldı: ”Eger krokodil sonshelli ash bolsa ne? Bálkim, krokodildi ketiwge májbúr qılıw ushın qandaydur jemis beriw kerek shıǵar?”
Anina jáne haywanat álemi haqqındaǵı jurnalǵa qaradı. Eger krokodil súwretten tısqarıǵa shıqqan bolsa, demek, basqa haywanlar da shıǵa alıwı múmkin eken da? Anina tezde jurnaldı ashtı hám sheńgelzar batpaqlıǵındaǵı flamingolarda toqtadı. ”Bul-sol, eń kereklisi”,-dep oyladı ol. Flamingo krokodil ushın bayram tortınıń ornın basa alatuǵınday kórinetuǵın edi.
Tosattan birdeńe taraqlap ketti, krokodil quyrıǵı menen esikti urıp, onı tesip qoyǵan edi.
Anina tez de flamingonıń súwretin esiktiń tesigine qoydı da, bar dawısı menen “Batpaqtan shıq! Kisht-kisht!”-dep qıshqırdı.
Sonnan soń jurnaldı tesikten jolǵa ılaqtırdı hám shapalaq urıp qıshqırdı. Ol bir nárse júz beriwine zorǵa isengen edi. Kútilmegende, jolda qanatların jayıp alıp, uzın hám azǵın ayaqları menen ol jaqtan bul jaqqa qıyqırıp juwırıp atırǵan flamingolarǵa tolıp ketti. Anina quslardan biriniń ayǵabaǵardı shoqıp atırǵanlıǵına hám basqası bolsa tumsıǵı menen anasınıń shlapasın tartıp atırǵanlıǵına kózi tústi. Sonday-aq, ol jáne bir flamingo krokodildiń awzına kirip ketkenin, krokodil onı jutıp jibergenin hám sol waqıt ayǵabaǵardı tumsıǵında uslap turǵan flamingonıda tutıp alǵanın kórdi.
Eki flamingo krokodil ushın jeterli bolǵanǵa uqsadı, ol jay paraxat ortada sozılıp jattı. Kózlerin jumdı da, artıqsha háreketlenbedi. Anina esikti áste ashıp, birden jolǵa ótip aldı. Ol súwretsiz jurnal betin krokodildiń murnınıń astına qoydı.
“Iltimas,- sıbırladı ol, -úyińe qaytıp keteǵoy”. Keyin ol jataqxanasına qaytıp, esiktiń tesiginen krokodildiń jáne jurnal betine kirgenin kórdi.
Sonnan keyin, Anina abaylılıq penen flamingolar divan, kreslolar átirapında toparlasqan, televizor ústine shıǵıp alǵan miymanxanaǵa kirdi. Ol jurnaldıń bos, súwretsiz betin ashtı.
“Raxmet sizge, úlken raxmet, óz batpaqlıǵıńızǵa qaytıwıńız múmkin”- dedi.
Azanda ata-anasına poldaǵı úlken-úlken, suwlı daǵlar qalay payda bolǵanın, ne ushın esik sınǵanın túsindiriw Aninaǵa júdá qıyın boldı. Olar anasınıń shlyapasınıń izsiz joǵalıp qalıwına qaramay, báribir krokodil waqıyasına isenbedi.