1. Pedagogik psixologiya taʼlim va tarbiya muammolarini tadqiq qiladigan psixologiya sohasi

1. Pedagogik psixologiya - taʼlim va tarbiya muammolarini tadqiq qiladigan psixologiya sohasi.

U shaxsning maqsadga muvofiq rivojlanishini, bilish faoliyatining va insonda ijtimoiy ijobiy sifatlarni tarbiyalashning psixologik muammolarini oʻrganadi. Pedagogik psixologiyaning maqsadi — shartsharoit va boshqa psixologik omillardan kelib chiqqan holda oʻqitishning oqilona rivojlantiruvchi taʼsirini kuchaytirish. Pedagogik psixologiya 19-asrning 2yarmida vujudga kelgan. Eksperimental psixologiya tadqiqotchilari Pedagogik psixologiya rivojiga katta qissa qoʻshganlar. Pedagogik psixologiyaning fan sifatida taraqqiy etishida oʻsha davrda yuzaga kelgan psixologik yoʻnalishlar ham turtki berdi. Bixevioristik (qarang Bixeviorizm) psixologiya yoʻnalishi tarbiyachi va oʻquvchiga tashqi muhitning taʼsirini Pedagogik psixologiya uchun asos qilib oladi. Pedagogik psixologiya umumiy va bolalar psixologiyasi, shuningdek, pedagogika bilan uz-viy bogʻliq. Pedagogik psixologiya, asosan, taʼlim psi-xologiyasi va tarbiya psixologiyasiga boʻlinadi. Taʼlim psixologiyasi d a oʻquv jarayonida xotira, tafakkur, nutq, xayol, irodaning roli, shuningdek, oʻquvchilarning individual xususiyatlari (temperamenti, harakte-ri, qiziqishlari), oʻquv predmetlarining oʻziga xos’tomonlari, taʼlim jarayonini boshqarishning psixologik tamoyillari va boshqa oʻrganiladi. Hozirgi zamon taʼlim psixologiyasida oʻquvchilarga doimiy yangilanib turadigan axborotlarni mustaqil oʻzlashtirish imko-niyatini beradigan, ilmiy-texnika yangiliklaridan orqada qolmaslikni taʼminlaydigan tafakkur sifatlarini oʻrganish muhim masaladir. Tarbiya psixol o giyasining asosiy vazifasi — maktabdagi tarbiyaviy ishlar jarayonida shaxsning shakllanishi masalasini ishlab chiqish. Unda shaxsning axloqiy sifatlarining shakllanishiga alohida ahamiyat beriladi. Pedagogik psixologiya tadqiqotlari oʻquv materiali mazmunini tanlash, oʻquv dasturlari, darsliklar tuzish, taʼlimning har xil bosqichlarida oʻqitish metodlari tizimini tashkil qilishda muhim ahamiyatga ega.

2. "Ta'lim psixologiyasi" atamasi ikki xil fanni anglatadi. Ulardan biri psixologiyaning birinchi bo'limi bo'lgan fundamental fan. U ta'lim va tarbiya jarayonining mohiyati va qonuniyatlarini o'rganishga mo'ljallangan.

Amaliy fan bir xil atama ostida rivojlanmoqda - "ta'lim psixologiyasi", uning maqsadi psixologiyaning barcha sohalari yutuqlaridan pedagogik amaliyotni takomillashtirishda foydalanishdir. Chet elda psixologiyaning ushbu amaliy qismi ko'pincha maktab psixologiyasi deb ataladi.

Pedagogik psixologiya ta'lim va tarbiya sharoitida insoniyat rivojlanish qonuniyatlarini o'rganadigan psixologiyaning bir bo'limi. Bu pedagogika, bolalar va differentsial psixologiya, psixofiziologiya bilan chambarchas bog'liq.

Ta'lim psixologiyasini ko'rib chiqishda, boshqa har qanday fan sohasi singari, avvalambor, uning ob'ekti va predmeti tushunchalarini ajratib ko'rsatish kerak.

Umumiy ilmiy talqinda fan ob'ekti bu fan yo'naltirilgan voqelik sohasi sifatida tushuniladi. Ko'pincha o'rganish ob'ekti fan nomiga o'rnatiladi.

Ta'lim psixologiyasining tuzilishi Ta'lim psixologiyasining tuzilishi uch qismdan iborat (2-rasmga qarang):

1. o'rganish psixologiyasi;

2. ta'lim psixologiyasi;

3. o'qituvchi psixologiyasi.

1. Ta'lim psixologiyasining predmeti bu tizimli ta'lim sharoitida kognitiv faoliyatni rivojlantirishdir. Shunday qilib, ta'lim jarayonining psixologik mohiyati ochib beriladi. Ushbu sohadagi tadqiqotlar quyidagilarni aniqlashga qaratilgan:

1. turli didaktik tizimlar sharoitida bilish faoliyatidagi farqlarni belgilaydigan tashqi va ichki omillarning o'zaro bog'liqligi;

2. ta'limning motivatsion va intellektual rejalarining nisbati;

3. bolaning o'qishi va rivojlanishini boshqarish qobiliyati;

4. mashg'ulotlar samaradorligining psixologik-pedagogik mezonlari va boshqalar (http://www.pirao.ru/strukt/lab_gr/l-uchen.html; PI RAO o'qitish psixologiyasi laboratoriyasiga qarang).

Psixologiyani o'rganish birinchi navbatda bilimlarni o'zlashtirish jarayoni va ularga mos bo'lgan ko'nikma va malakalarni o'rganadi. Uning vazifasi ushbu jarayonning mohiyatini, uning xususiyatlarini va sifat jihatidan noyob bosqichlarini, muvaffaqiyatli kursning shartlari va mezonlarini aniqlashdan iborat. Ta'lim psixologiyasining alohida vazifasi - bu o'rganish darajasi va sifatini aniqlash usullarini ishlab chiqish.

Rus psixologiyasi tamoyillari nuqtai nazaridan olib borilgan o'quv jarayonining o'zini o'rganish assimilyatsiya jarayoni insonning muayyan harakatlar yoki faoliyatni amalga oshirishi ekanligini ko'rsatdi. Bilim har doim ushbu harakatlarning elementlari sifatida o'zlashtiriladi va ko'nikmalar va ko'nikmalar assimilyatsiya qilingan harakatlar ba'zi xususiyatlariga ko'ra ma'lum ko'rsatkichlarga keltirilganda sodir bo'ladi.

O'qitish talabalar assimilyatsiya jarayonining asosiy bosqichlaridan o'tishlari kerak bo'lgan maxsus harakatlar tizimidir. O'quv faoliyatini tashkil etuvchi harakatlar har qanday qonunlar asosida o'zlashtiriladi (Ilyosov I.I., 1986; mavhum).

Ta'lim psixologiyasi bo'yicha olib borilgan tadqiqotlarning aksariyati mavjud ta'lim tizimi sharoitida bilish faoliyatining shakllanishi va ishlash qonuniyatlarini aniqlashga qaratilgan. Xususan, talabalar tomonidan turli xil ilmiy tushunchalarni o'zlashtirishdagi tipik kamchiliklarni ochib beradigan ko'plab eksperimental materiallar to'plangan. maktab... Talabalarning hayotiy tajribasining roli, taqdim etilgan tabiati o'quv materiali bilimlarni o'zlashtirishda.