1. Patеnt egasining huquq va majburiyatlari. Xalqaro patent tasnifi

XPTda ixtirolar ikkita asosiy tamoyili bo‘yicha tasniflanadi:

-predmetli–mavzuviy (tarmoqqa xosligi);

-funksional (bajaradigan vazifalarining o‘xshashligi tamoyili).

XPT bo‘yicha asosiy nashr bu Sinflar ko‘rsatkichi bo‘lib, har biri lotin alifbosining bosh harflari bilan belgilanadigan 8 ta bo‘limdan iborat:

A – Insonning hayotiy ehtiyojlarini qondirish;

B – Turli texnologik jarayonlar;

C – Kimyo va metallurgiya;

D – To‘qimachilik va qog‘oz;

E – Qurilish;

F – Amaliy mexanika; yoritish va isitish; dvigatellar va nasoslar; qurol va o‘q–dorilar;

G – Texnik fizika;

H – Elektr.

XPTning har bir bo‘limi sinflarga bo‘linadi. Sinf ramziy ifodasiga bo‘lim indeksi va ikkita raqam kiradi. Har bir sinf shuningdek o‘z nomiga ega. Misol, A – Insonning hayotiy ehtiyojlarini qondirish bo‘limi o‘z ichiga “A 01 Qishloq xo‘jaligi”, “A 61 Tibbiyot” va hokazo sinflarni oladi.

O‘z navbatida sinflar kichik sinflarga bo‘linadi, ularning ramziy ifodasiga lotin harfi bilan belgilanadigan bo‘lim nomi, ikki xonali sondan iborat sinf belgisi va kichik sinfni bildiruvchi lotin harflari kiradi. Misol, “A 01 Qishloq xo‘jaligi” sinfi “A 01 D O‘osilni yig`ib–terib olish, o‘rim,...” va hokazo kichik sinflardan iborat.

Kichik sinflar o‘z ichiga guruhlarni oladi. Guruhlarning ramziy belgisiga bo‘lim indeksi, sinf, kichik sinf belgisidan tashqari bitta, ikkita yoki uchta raqamdan iborat ifoda kiradi, bu raqamli ifodadan keyin qiya chiziq va ikkita nol qo‘yiladi. Misol: “A 01 D 46/00 Mevalar, sabzavotlar, va hokazolarni yig`ishtirib olish, daraxt va butalarni silkitish qurilmasi”.

Har bir XPT guruhi bittadan bir nechtagacha kichik guruhlarga ega bo‘lishi mumkin. Misol: “A 01 D 46/08 Paxta terimi” va hokazo.

Muayyan kichik guruh indeksi va uning matn bilan ochib beriladigan (masalan, indeks N 01 N 23/00; uning mohiyati Tumbler qayta ulagichlar) mohiyati XPT ruknsi deb ataladi.