1. O‘zgarmas tok chiziqli va nochiziq zanjirlar O‘zlashtiriladigan savollar

---

1. O‘zgarmas tok chiziqli va nochiziq zanjirlar
O‘zlashtiriladigan savollar 
Oddiy o‘zgarmas tok chiziqli zanjir. Zanjirning aktiv va passiv elementlari. 
Elektr yurituvchi kuch (EYUK), tok, qarshilik, potensial va kuchlanish. Om 
qonuni. Potensial diagrammalar. Joul-Lens qonuni. Quvvatlar balansi. Ikki 
simli liniya orqali maksimal quvvatni uzatish sharti. Shoxobchalangan 
zanjirlar. Kirxgof qonunlari va ularni shoxobchalangan zanjirlarni hisoblashda 
qo‘llash. Chiziqli algebraik tenglamalar sistemasi – o‘zgarmas tok chiziqli 
elektr zanjirlarining matematik modeli. 
Elektr zanjir sxemalarini ekvivalent o‘zgartirish. Aktiv va passiv 
elementlarning ketma-ket ulanishi. Passiv elementlarning parallel ulanishi. 
Kuchlanish va tok manbalari, ularni ekvivalent o‘zgartirish sxemalari. Aktiv 
shoxobchalarning o‘zaro parallel ulanishi. Passiv elementlarning aralash 
ulanishi. Qarshiliklar uchburchagini unga ekvivalent bo‘lgan qarshiliklar 
yulduziga va aksincha almashtirishlar. 
Kompensatsiya teoremasi. Kontur toklar usuli. Kirish va uzatish 
o‘tkazuvchanligi va qarshiligi. Ikkiqutbliklar va ularning kirish qarshiligi. 
Ekvivalent generator usuli. Tugun potensiallar usuli. Ikki tugun usuli. Ustma-
ustlash usuli, proporsional kattaliklar usuli. 
Murakkab zanjirlarni hisoblash usullarini o‘zaro taqqoslash. Murakkab 
zanjirlarni hisoblashda fizik modellar va EHMlardan foydalanish. Nochiziq 
elementlarning xossalari. Statik va differensial qarshiliklar. Nochiziq 
elementlarning ekvivalent sxemalari. Elementlari ketma-ket, parallel va 
aralash ulangan nochiziq zanjirlarni hisoblashning grafik va analitik usuli. 
Uslubiy maslahatlar 
Bu bo‘lim talabalarni elektr zanjirlarini hisoblash usullari bilan tanishtiradi. 
Usullar bilan tanishishdan avval elektrotexnikaning uchta qonuni: Om qonuni 
va Kirxgofning ikkita qonunini mukammal o‘rganish zarur. Bitta manbaga ega 
bo‘lgan zanjirlar Om qonuni yordamida oson hisoblanadi. Bunda zanjirdagi 
qarshiliklar ekvivalent qarshilik bilan almashtiriladi. Bir necha EYUK manbali 
shoxobchalangan zanjirlar Kirxgof qonunlari yordamida hisoblanadi. 
Quyida 1-sinov ishini bajarishni osonlashtirish maqsadida berilgan zanjirni 
turli usullar yordamida hisoblash tartibi keltiriladi. 1-rasmda ko‘rsatilgan 
zanjirda 
E
1
=32 B; E
2
=25 B; R
2
=7 Om; R
2
=5 Om; R
3
=8 Om; R
4
=6 Om; 
R
5
=13Om; R
6
=11 Om. 
1.Kirxgof qonunlari asosida zanjir shoxobchalaridagi toklarni hisoblash 
uchun tenglamalar tuzilsin. 
2. Shoxobchalardagi toklar kontur toklar va tugun potensiallar usulida 
hisoblansin va natijalari o‘zaro taqqoslansin.
3.
 I
1
tok aktiv ikkiqutblik usuli yordamida topilsin.
4. Ikki EYUK manbai bo‘lgan kontur uchun potensial diagramma qurilsin.

---

5. Zanjir uchun quvvatlar balansi tuzilsin.