1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

Gelfiltratsiya yordamida virus va hujayra nuklein kislotalarini ham 
fraksiyalarga ajratish. 
Poliomielit virusi RNK sini hujayra nuklein 
kislotalaridan gelfiltratsiya usuli yordamida to‘la ajratish mumkin. Hujayraning 
DNK si kolonkaning "erkin" hajmida kolonkadan yuvilib chiqadi, ribosoma RNK 
si va transport RNK lari DNK dan va bir - birlaridan to‘la ajraladi (5). 
Poliomielit virusining RNK si kolonkadan DNK va ribosoma RNK larining 
orasidan yuvilib chiqadi. Gelfiltratsiya bir zanjirli RNK ni uning replikativ 
shaklidan ham osonlik bilan ajratadi, ya’ni polioviruslarning ikki zanjirli shaklini, 
uning bir zanjirli RNK sidan ajrata oladi. Poliomelitni ikki zanjirli replikativ 
shakli kolonkadan avval yuvilib chiqadi va bir zanjirli RNK undan keyin chiqib, 
ular bir-biridan to‘la ajraladi. 
Agar va agaroza gellari yordamida T-2 bakteriofagining DNK si va gripp 
virusining RNK sidan, T-2 bakteriofagining DNK fragmentlarini bakteriofagning 
replikativ shaklidan to‘la ajratish mumkin. 

---

 
 
75 
Gelfiltiratsiya 
yordamida 
qon 
lipoproteidlarini, 
odam 
so‘lagi 
glikoproteidlarini, qo‘y oshqozon osti bezi ekstraktlarini va h.k.zlarni ajratish va 
tozalash mumkin. 
Quyida gelfiltratsiya usulini qo‘llash va uni amalda virusologiyada
preparativ va analitik
maqsadlarda qo‘llanilishini ko‘rsatishga harakat qilamiz. 
4.5.2. Gelfiltratsiya usulini preparativ maqsadlarda qo‘llanilishi (5) 
Granulalangan 3% agarda tayoqchasimon (TMV, BMV, ACHMV) va 
ipsimon viruslarni (KXV, KUV) (spiral strukturali viruslarni) tozalash.
Gelfiltiratsiya usulida virus tozalash uchun kolonka va virusli namunani 
tayyorlash va kolonkaga solib fraksiyalarga ajratish va ulardan virusning toza 
fraksiyasini ajratib olinadi. Uning uchun xromatografik kolonkaga 3% 
granulalangan agar yoki agaroza gelini to‘latiladi va uni virus tozalaydigan bufer 
eritmasi bilan kolonkaning 3 hajmiga teng miqdordagi bufer bilan yuviladi. 
Parallel tamaki mozaikasi virusi bilan kasallantirilgan tamaki o‘simligining 
barglaridan 100 mg gacha namuna olib uni mazkur kolonkani yuvilgan buferni 
ion kuchi yuqoriroq bo‘lgan eritmasi (0,1M fosfat buferi) bilan birgalikda 
gomogenizatsiya qilinadi. So‘ngra uni 2 qavatli dokadan filtrlanib, so‘ngra 5-6 
ming min.ayl. tezligida sentrifugalab, cho‘kma usti suqligini xloroform bilan (1:8 
nisbatda) ishlov berib, so‘ngra xloroform natijasida denaturatsiyaga uchragan 
hujayra qismlarini (oqsil, xloroplastlar, polisaxaridlar va h.) sentrifugalab 
cho‘kmaga tushganini tashlab yuboriladi. Cho‘kma ustidagi virus va hujayrani 
boshqa virusdan mayda molekulyar massaga ega bo‘lgan tarkibiy qismlarini 
tuzlar yordamida yoki izoelektr nuqtasida cho‘ktirib, kam miqdordagi
erituvchida eritib konsentrlanadi. Olingan virusli eritmani yana bir marta 
sentrifugalanib tiniqlashtirib olinadi. Ana shu virusli namuna avvaldan 
tayyorlangan (yuqorida aytilgan) xromatografik kolonka gelining ustiga 2-3 ml 
eritmasi ohistalik bilan solinadi. So‘ngra uni avvaldan tayyorlangan elyuent bilan
yuviladi va kolonkadan yuvilib chiqqan elyuentlarni fraksiyalarni yig‘uvchi 
kollektor yordamida ma’lum hajmda yig‘ib olinadi.