1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

differensiator
o‘simliklar deyiladi. Xuddi shunga o‘xshash tabiatda 
kartoshkaning viruslarini (kartoshka 20 ga yaqin virus bilan kasallanadi) ajratish 
uchun har xil kartoshka virusini aniqlagich o‘simliklari mavjuddir. Ba’zan 
o‘simlikga virus yuqtirish va virusni aniqlash hollarida aniqlagich o‘simliklar 
ham yordam beraolmaganda bir qator virus tarqatuvchi yoki yuqtiruvchi 
hasharotlardan ham foydalaniladi (12). 

---

 
 
41 
3.1.3. Viruslarni mexanik usulda yuqtirish va uni optimallashtirish 
Mexanik usulda virus (yoki uni RNK si) xujayraga barg kutikulasidagi 
jarohatlar (mikrojarohatlar) orqali kiritiladi (1-rasm). 
 
1-
 
rasm. Viruslarni mexanik usulda barmoq yordamidaTMVni
fizalisdan ajratilgan izolyati bilan kasallantirilgan Ch. amaranticolor 
(sho‘ra) o‘simligidagi nekrozlar 
 
(Keng dalalardagi ko‘p o‘simliklarga virusni bo‘yoq purkagich (kraskapult) 
yordamida yuqtirsa ham bo‘ladi). 
Barg kutikulasida mikrojarohatlarni diatom suvo‘tlari (selit) yoki 
karborund (kremniy karbidi) yoki korund (alyuminiy oksidi) kabi abrazivlarni 
mayda kukuni (400-700 mesh) yordamida hosil qilinadi. Abraziv ishlatilganda 
inokulyasiya samaradorligi 20 - 50 barobar oshadi. Avtoklavda yoki quritish 
shkaflarida sterillangan karborund, korund yoki selitii yoki diatom tuprog‘ini barg 
yuzasiga inokulyasiyadan oldinroq changlatiladi, chunki ular suvda oson 
cho‘kadi, ammo selit ularga qaraganda sekin cho‘kmaga tushadi, shuning uchun 
uni inokulum bilan aralashtirib ishlatsa ham bo‘ladi. Abrazivni barg sathiga 
changlatish uchun probirka yoki 50 ml lik hajmga ega bo‘lgan kolbaga solib, uni 
og‘zini 2 qavatli doka bilan yopib, so‘ngra uni changlatishda foydalanish 
mumkin. Inokulum bilan abrazivni aralashtirilganda uning miqdori 50 - 100 
mg/ml bo‘lishi kerak. 
Inokulumdan barg sathiga 1-2 tomchi virusli suspenziyadan tomiziladi va 
sterillangan shisha tayoqcha, paxta yoki doka tampon yoki yaxshilab yuvilgan va 

---