1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
264 
65-rasm. Mimiviruslarni tuzilishi (
120
) 
66-rasm. Mimiviruslarni oqsil iplari. A, B —ipning tashqi yuzasi, (atomno-
silovaya mikroskopiya); S — lizotsim va bromelayn bilan ishlov berilgan 
mimivirus (krioelektron mikroskop); D — ichki oqsil iplar (atomno-silovaya 
mikroskopiya) (121) 
Nukleokapsidi. 
Mimivirus boshqa yirik yadero-sitoplazmatik DNK-tutuvchi viruslarni 
xususiyatlariga egadir. Masalan mimivirus kapsidini tagida membrana rolini 
bajarishi mumkin bo‘lgan ikkita elektron zich qavat mavjud. Ularni tagida esa
chiziqli ikkizanjirli virus DNK sini qoplab turgan 7 nm qalinlikdagi oqsil qavat 
bor. 
Ta’riflangan 
barcha 
strukturalar 
nukleokapsidni 
tashkil 
qiladi. 
Nukleokapsidni devori kapsid devoridan 30 nm uzoqda joylashgan bo‘lib, yulduz 
strukturali joyda ular nukleokapsidni yuzasi sal botiq shaklda bo‘ladi. Taxmin 
qilinishicha, yulduzsimon struktura cho‘qqisi bilan nukleokapsid orasidagi joy 
gidrolitik fermentlar bilan to‘latilgan bo‘lib ular virus hujayraga kiradigan vaqtda 

---

 
 
265 
kerak bo‘lar ekan. Kapsid va nukleokapsid orasida ichki oqsil iplar bo‘lib ular 
nukleokapsidni kapsid ichida stabil turishini ta’minlaydi. 
Nostrukturaviy oqsillari va RNK.
Kapsidda strukturaviy oqsillardan tashqari virion tarkibida boshqa 
birqancha funksional guruh oqsillar mavjud: 
Transkripsiyada qatnashuvchi oqsillar, 
5 subbirlik DNK-mute RNK-polimeraza, 
2 xelikaza (R350, L540), 
Keplovchi ferment, 
4 transkripsiya faktorlari (L377, L538, L544, R563), 
Oksidlanish yo‘llari oqsili (virusni oksidlanuvchi stresslardan o‘tishida 
yordamlashuvchi, ho‘jayin-hujayra sistemasini aktivlashishi bilan bog‘liq bo‘lgan 
oqsillar), lipid va oqsillarni modifikatsiyalovchi oqsillar, proteinkinazalar, 
proteinfosfataza, fosfoesteraza, lipaza, DNK metabolizmida ishtirok etuvchi 
oqsillar, topoizomeraza, IA va IB topoizomerazalar, DNKni zararlangan
qismlarini ultrafiolet nur bilan korreksiyalovchi endonukleazalar. 
Oqsil va DNK dan tashqari virionda har xilDNK-polimerazani (R322)
kodlantiruvchi mRNK va hokazolar mavjud. 
Mimiviruslarni genomi chiziqli ikkizanjirli DNK 2004 yili to‘la 
sekvenirlangan. Unda1 181 404 juft asos bor bo‘lib, faqat Megavirus chilensis ( 
2012yil natijalariga qaraganda)dan keyin turuvchi genomi katta virusdir. Unda 
hujayrali organizmlarni 30 tasini genetik axboroti mavjud. 
Genlari 
Mimivirusning yarim genlarining gomologlari zamonaviy bilimlar bazasida 
uchramaydi. Faqatgina 24% nigina mo‘ljallangan funksiyasi ma’lum xolos. 
Mimiviruslarni genomlarida barcha yirik yadero-sitoplazmatik viruslarga 
xos bo‘lgan genlarini asosiy gomologlari topilgan. Mimiviruslarda topilgan
gomolog genlarni ko‘plari noyob genlardir. 
Masalan, mimivirus genomi translyasiya apparatidagi birqancha oqsillarni 
kodlantiradi: tirozil-, arginil-, sisteil- va metionil-tRNK-sintetaza, translyasiyani 
initsiatsiyalash gomolog faktorlari eIF4E (L496), eIF4A (R458) va SUI1/eIF1 
(R464), translyasiyaning elongatsiya faktorlari eEF-1 (R624) va translyasiyaning 
terminatsiya faktori eRF1 (R726). Translyasiyada qatnashadigan oqsil genlaridan 
tashqari 6 ta gen bo‘lib, ular leysin, triptofan, gistidin, va sistein kodonini 
tanuvchi tRNK ni kodlantirsa kerak. Mimivirus tRNK va rRNKdagi uratsil 
qoldig‘ini 
metillaydigan 
ikkita 
RNK-uratsil-5-metiltransferaza 
(R405, 
R407)fermentini gomologlarini kodlantiradi. 
Mimivirus yana uglevod, lipid i aminokislota metabolizmi fermentlarini 
kodlantiradi. 
Mimivirusni hayotiy sikli. 
Ho‘jayin –hujayrasi. Birinchi ma’lum bo‘lgan virusning ho‘jayini amyoba 
Acanthamoeba polyphaga dir. Boshqa bir va ko‘p hujayrali organizmlarni 
eksperimental kasallatirilganda faqat Acanthamoeba avlodining — A. castellanii 
i A. mauritaniensis turlari kasallandi xolos va ular mazkur virusni xo‘jayinlari

---