242
−
kommunikatsiya jarayonida sarflanishi mumkin bo‘lgan resurslarni oqilona
baholay olish;
−
marketing kommunikatsiyalari va o‘tkazilishi rejalashtirilgan tadbirlarning
balanslashgan portfelini ishlab chiqish;
−
barcha bo‘lim va bo‘linmalar ish faoliyatini va mahsuldorligini muntazam
monitoring qilib borish[28,306].
An’anaviy tushuncha hisoblangan marketing
tadqiqotlarini marketing
tizimining kommunikatsiya faoliyati deb qarash ham mubolag‘a bo‘lmaydi. Bozorni
tadqiq qilish marketologlar va jamoatchilik o‘rtasidagi o‘ziga xos kommunikatsiya
hamdir.
Rejalashtirish.
Marketing kommunikatsiyalarini rejalashtirish qo‘yilgan
kommunikatsiya maqsadlariga erishish uchun resurslarni taqsimlash dasturini
tuzishdir. Ammo marketing kommunikatsiyalarini samarali rejalashtirishga har
qanday
menejer
ham
qodir
emas.
Shu
bois,
amaliyotda
marketing
kommunikatsiyalarini rejalashtirish sotishni rag‘batlantirish bilan ishug‘ullanuvchi
marketologlar va media-marketing, shuningdek reklama
agentliklari zimmasiga
yuklanadi.
Kommunikatsiyalarni rejalashtirishining eng muhim mexanizmlaridan biri
korxonaning yillik marketing byudjeti yoki yillik marketing rejasi hisoblanadi.
Marketing byudjeti asosida mahsulot ishlab chiqarishdan tortib, uni reklama qilish,
sotishni rag‘batlantirish, sotish va taqsimot dasturlarigacha rejalashtiriladi.
Marketing kommunikatsiyalari rejasi quyidagi uch maqsadni amalga oshirishga
yo‘naltiriladi.
1. Yillik marketing rejasi o‘ziga xos kommunikatsion mexanizm bo‘lib,
marketing jarayonida ishtirok etayotgan mutaxassislarga kommunikatsiya tadbirlari,
ularning maqsadi, davomiyligi va o‘tkazilish davri to‘g‘risida
dasturiy amal
vazifasini o‘taydi.
2. Keng turdagi mahsulot assortimentiga ega bo‘lgan korxonalarda yoki bozor
va turli dilerlik markazlarida yillik marketing rejasi tovarlarni tarqatishning eng
asosiy yo‘riqnomasi bo‘lib hisoblanadi. Top-menejerlar har yili korxona doirasida
mavjud koporativ resurslarni baholaydi, shu asosda marketing byudjetga tegishli
o‘zgartirishlar kiritadi va uni tasdiqlaydi.
3. Yillik marketing
rejasi ishlab chiqilib, tasdiqlangandan so‘ng u marketing
kommunikatsiyasini boshqarish va nazorat qilishningn mexanizmiga aylanadi. Ushbu
rejada marketing kommunikatsiyalari samaradorligini baholash mezonlari ishlab
chiqiladi va davriy ravishda tahlil qilib boriladi. Barcha erishilgan natijalar yillik
marketing rejasi ko‘rsatkichlariga taqqoslab turiladi.
Korxonada
ishlab
chiqarilayotgan
mahsulotning
xilma-xilligi
va
iste’molchilarning turli guruhlarga taalluqli ekanligini e’tiborga olgan holda turli
daraja va miqyosdagi marketing rejalarini ishlab chiqishimiz mumkin:
1. Korxonaning yillik marketing rejasi;
2. Mahsulot yoki alohida bo‘limning yillik marketing rejasi;
3. Yillik sotish rejasi;
243
Marketing
kommunikatsiyalarini
rejalashtirishning
asosiy
maqsadlari
quyidagilar:
1. Korxonada marketing kommunikatsiyalarining
bugungi holati va
rejalashtirish natijasida kelgusida kutilayotgan natijalarni prognozlash;
2. Rejalashtirish natijasida korxonaning umumiy ahvoli qanday bo‘lishligini
aniq tasvirlash mumkin bo‘lgan natijalarni rejalashtirish;
3. Rejalashtirilgan kommunikatsiya tadbirlarini amalga oshirish uchun talab
etiladigan resurslar miqdorini aniqlash;
4. o‘tkazilishi rejalashtirilayotgan kommunikatsiya tadbirlarining joyi, javobgar
shaxslarni tayinlash va ularning huquq-burch hamda vakolatlarini aniq belgilab olish;
5. Reja ko‘rsatkichlarini amalga oshirish, natijalarining bajarilishi va ularning
kutilishi mumkin bo‘lgan salbiy oqibatlarini bartaraf etish.
Marketing kommunikatsiyalarini rejalashtirish,
ilmiy asoslangan strategik
qarorlarni qabul qilishni talab qiladi. Uning o‘ziga xos jihatlaridan biri ommaviy
axborot vositalari ishtirokida qo‘shimcha qiymat yaratishga qaratilganligidir.
Marketing kommunikatsiyalarini rejalashtirishda quyidagi savollar asosiy diqqat
markazda bo‘lishi kerak:
– kelgusida kimlar bizning mijozlarimiz bo‘lishi mumkin?
– ularning ehtiyojlari nimalardan iborat?
– biz bunga qanday erishamiz va faoliyatning natijasi qanday foyda keltiradi?
– biz ular bilan qanday aloqa o‘rnatamiz?
– biz ularni o‘z tovar va xizmatlarimiz to‘g‘risida qanday xabardor qilishimiz
mumkin?
– biz ularni qancha muddatgacha ushlab turishimiz mumkin?
Bugungi kunda marketing nafaqat ishlab chiqarish sohasida, balki turizm va
xizmatlar sohasida ham jadal suratlar bilan qo‘llanilmoqda.
Turizm va xizmatlar
ko‘rsatish sohasida bir vaqtning o‘zida ishlab chiqarish (mehmonxona, turagent,
oshxona) va xizmat ko‘rsatishning mavjudligi, mijozlar bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqa
o‘rnatilishi, xizmat ko‘rsatuvchi personalning mijozlarga to‘laqonli marketing
kompleksini tashkil etib berganligi bois, marketing xizmati yoki marketing bo‘limlari
tashkil etish zarurati yo‘qligi bu sohada marketing konsepsiyasining o‘ziga xosligidan
dalolat beradi. Shu boisdan ham yuqorida ko‘rib o‘tilgan marketing-miks
elementlarini “13P”ga yetkazish maqsadga muvofiq. Turizm, mehmonxona va
restoran biznesida marketing kompleksi qo‘shimcha uchta element: Procces (servis),
Personnel (xodimlar, jamoa) va Physical evidence (korxona atmosferasi –
jihozlar,
yorug‘lik, rang, tovush va hidlar majmui ) bilan boyitiladi.
9.3-rasm
marketing
kommunikatsiyalarini
rejalashtirishning
dinamik
jarayondan iborat ekanligini ko‘rsatib turibdi[28,308].
