1 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

4
 
Birgina 1984-1988-yillarda qirg‘oq bo‘yi shaharlarida 14 ITTZ tashkil etildi. 1989 va 
2006-yillarda mos ravishda Shanghai va Tianjin Binhai yangi zonalari ham tashkil 
etildi. 
1992-yilga kelib Xitoyda 35 ta ITTZ muvaffaqiyatli faoliyat yuritar edi. 
Keyinchalik, boshqa turdagi MIZlar ham butun mamlakat bo‘ylab tarqala boshladi va 
bunday zonalarni tashkil etish odatiy holga aylandi. 2008-yilda Xitoyda 14 ta ochiq 
qirg‘oq shaharlar, 15 ta erkin savdo zonalari, 17 eksportni rag‘batlantiruvchi zonalar, 
52 ITTZ, 53 ta yuqori texnologiyali taraqqiyot zonalari va 15 ta chegaradosh 
iqtisodiy hamkorlik zonalari ro‘yhatdan o‘tkazilgan edi [8]. 
2013-yil oxirida Xitoyda5 ta MIZ, 210 ta ITTZ, 15 ta chegaradosh iqtisodiy 
hamkorlik zonalari, 105 ta yuqori texnologiyali zonalar 13 ta erkin bojxona zonalari 
faoliyat yuritishi aniqlandi. Bundan tashqari, 2013-yil 29-sentabrda XXR Davlat 
Kengashi tomonidan Shanxay (Pudun) erkin savdo zonasini tashkil etish to‘g‘risida 
qaror qilindi. 
MIZlar to‘g‘risida haligacha yagona normativ hujjat yo‘q bo‘lib, ularning 
tashkil etilishi, tugatilishi va faoliyati bilan bog‘liq munosabatlar 1982-yilda qabul 
qilingan XXR Konstitutsiyasi bilan tartibga solinadi. Uning 18-moddasi 2-bandiga 
ko‘ra, “XXR barcha xorijiy korxonalar, tashkilotlar va xorijiy investitsiyalar 
ishtirokidagi qo‘shma korxonalarga investitsiya kiritishga ruxsat beradi hamda 
ularning huquq va manfaatlari qonun bilan himoyalanadi”. 
1998-yil 26-iyunda “Maxsus iqtisodiy zona va mintaqaviy shelflar to‘g‘risida” 
XXR qonuni qabul qilingan [9]. Yana MIZlar to‘g‘risida 30 dan ortiq normativ- 
huquqiy hujjatlar amal qiladi.Masalan, Umumxitoy Xalq Vakillari Kengashi doimiy 
qo‘mitasi tomonidan Shenzhen (1992-yil iyul), Xiamen (1994-yil mart), Zhuhai va 
Shantou (1996-yil mart) MIZlarini tashkil etish to‘g‘risida qaror yuqorida keltirib 
o‘tilgan MIZlar uchun huquqiy asos bo‘lib xizmat qiladi. Hainan MIZi faoliyati esa 
1988-yil aprelda XXR Davlat Kengashi qarori bilan tartibga solinadi.