1 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti

5. Terodolit bilan plan olishda joyda bajariladigan ishlar
.
Terodolit bilan plan olish natijasida joyning gorizontal plani tuziladi.
Terodolit bilan murakkab tafsilotli joylar (kishlok va shaxarlar, turli xil ekinzorlar,
boglar, ekinzorlar,stantsiyalar va x.k.)ning plani olinadi. Odatda, terodolit bilan yirik
masshtabli (1:1000,1:2.000 va 1:5.000) planlar olinadi. Terodolit bilan plan olishda
bajariladigan ishlar tartibi kuyidagilardan iborat:
1) Tayorgarlik ishlari;
2) Rerkognostsirovka va ish plani tuzish;
3) Terodolit yullarini utkazish;
4) Tafsilotlarni planga tushurish;
5) Xisoblash va grafik ishlari;
Plan olishga tayorgarlik kurayotganda plani olinadigan joy bilan tanishish uchun
kartografik, gerografik materriaplar
yigiladi va ular asosida bajariladigan
ishlarning taxminiy plani tuziladi.
Rerkognostsirovka-plani olinadigan
joy bilan dastlabki marta bervosita
tanishib chikishdan ibortadir. Bunda
joy bilan tanishishdan tashkari, plani

---

108
olinadigan joyda geroderzik tayanch nuktalarining muvjudligi aniklaniladi,
plani olinadigan joyning chergarasi berlgilanadi xamda plan olishda
tayanch bulib xizmat kiladigan nuktalarning urni tanlanadi. Sungra terodolit
yullari utkaziladi. Terodolit yullariga tayanib joydagi tafsilotlar planga
olinadi. Terodolit bilan olishda joydagi tafsilotlar urnini aniklash bussol bilan plan
olishdagiga juda uxshashdir, farki shuki, bussol bilan plan olishda joydagi
tafsilotlar xarakterr li nuktalarning urnin tayanch nuktalarga nisbatan aniklashda
yunalishlarning azimutlari ulchansa, terodolit bilan plan olishda yunalishlar
orasidagi gorizontal burchaklar ulchanadi.
M: Bu shakya I va II nuktalar Plan olish nuktalari bulib, I -ga nuktaga nisbatan soyning
Xarakterrli nuktalari -a,b,s,d Ni aniklash kerrak bulsin. Buning uchun terodolit A-nuktaga
urnatiladi. Terodolitni urnatishda u nuktaga markazlashtiriladi va terodolitning aylanish
uki verrtikal xolatga kerltiriladi. Keryin terodolit gorizontal doirasining limbi I-II chizikka
arierntirlanadi. Buning uchun limb va alidadaning maxkamlagich vintlari bushatiladi va
limb bilan birinchi verrnerrning nol shtrixlari bir-biriga birlashtiriladi. Sung limb va
alidadani birgalikda aylnatirib kurish trubasiga karab 2 nuktaga urnatilgan вerха ёки
рerйка визирланади. Бунда лимб ва alidadaning nol shtrixi urnidan siljib kertmasligi
kerrak. Limb I-II chizigiga orierntirlangandan keryin uning maxkamlagich vinti
maxkamlanadi. Bu maxkamlagich vint 1-nuktada ish tomom bulgunga kadar
bushatilmasligi kerrak. Terodolitni nuktaga urnatib, uning limbi I-II chizigiga
orierntirlangandan sung soyning xarakterrli nuktalari a,b,s va d ga birin- kertin
verxa yoki reryka urnatiladi. Kurish trubasi bu verxa yoki rerykalarga vizirlanib, birinchi
verrnerrdan sanok olinadi. Bu olingan sanok boshlangich chizik (I-II) bilan kontur
nuktasiga yunaltirlgan chizik orasidagi gorizontal burchakning mikdorini kursatadi.
Asbob turgan nukta bilan kontur nuktalari orasidagi masofa terodolit dalnomerri ,
rulertka yoki lernta bilan ulchanadi.
Ulchash natijalari maxsus jurnalga yozib boriladi. Xar bir plan olish nuktasida ulchash
ishlaridan tashkari abris xam chizib boriladi. Abris va jurnal asosida plan chiziladi.
Terodolit bilan tafsilotlarni planga olish jurnali
(I plan olish nuktasi)