1 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti

17. Mavzu: Kartografik gernerralizatsiya.
Reja
1. Umumiy tushuncha.
2. Kartografik gernerralizatsiyaga ta'sir kiluvchi omillar.
3. Kartografik gernerralizatsiya turlari.
1. Umumiy tushuncha.

---

155
Gerografik kartalarning eng asosiy xususiyatlaridan biri, uni
gernerralizatsiya kilishdir.
ERr yuzi kartaga tushirilganda undagi barcha tafsilotlar emas, balki eng
asosiylarigina tanlanib tasvirlanadi. Bu ishlar ma'lum koida va bilim asosida
bajariladi. Kartografiyada buni gernerralizatsiya derb yuritiladi.
Umuman, gernerralizatsiya kartografiyada kartaning ishlatilishiga,
termatikasiga, masshtabiga karab bor manbalardan eng asosiysini, shu joy
uchun kerrakli ma'lumotlarni saralab tanlab olish dermakdir.
«Gernerralizatsiya» terrmini frantsuzcha
“
generalisation
”
umulashtirish
dergan ma'noni bildirib, lotincha
“
generalis
”
(umumiy, asosiy) suzidan kerlib
chikkan.
Gernerralizatsiya jarayoni masshtab uzgarganda (kichrayganda) kuzga
ayniksa yakkol tashlanadi.
Masalan: 1:10000 masshtabli kartada axoli yashaydigan joydagi binolar
kora rangda, tomorkalar shtrix chiziklarda tasvirlanadi.
1:25000 masshtabli kartada xamma binolar bir xil kora rangda
tasvirlanadi.
1:50000 masshtabli kartada esa kvartallar xam umumlashtirilib, eng
asosiylari berriladi, tomorkalar esa butunlay tushirib koldiriladi.
6-sinflar uchun chikarilgan materriklar atlasida ERvropaning tabiiy
kartasi bilan (1:25000000 masshtabli), iklim kartasini (1:50000000
masshtabli) takkoslasak, tabiiy kartada Perrinery yarim orolida 7 ta daryo va
12 ta nom berilgan, iklim kartasida esa 4 ta daryo va bittagina gerografik
ob'erktning nomi berrilgan xolos, yoki 1:25000000 masshtabli kartada
Skandinaviya yarim orolining kirgoklari juda egri-bugri kilib, 1:50000000
masshtabli kartada esa kirok chiziklari umumlashtirilib, ancha tugri kilib
berrilgan.