1. Oyna romlarini kichik ta’mirlash Qishda issiqlikni saqlash usullari Tayanch so‘zlar

Isitish tizimining rivojlanish tarixi. Dafatan birinchi bo‘lib odamlar uchun bino ichidagi o‘choqda yongan olov yashash-turar joyni isitish va ovqat pishirish uchun manba bo‘lib xizmat qilgani ma’lum. Olovdan chiqqan tutun o‘z harakati bilan tom ustida yasalgan muri orqali, eshik va tuynuklardan chiqarilgan. Bu usul isitish asboblarining eng sodda turi bo‘lib, birinchi tartibli qurilmalar desak bo‘ladi. Keyinchalik esa loydan qilingan otashxonalar paydo bo‘lib, tutun esa o‘z harakati bilan tashqariga muri yo‘llari yordamida chiqarilgan bo‘lib bu davrni issiqlik uskunalarining rivojlanish davridagi asosiy burilish deyish mumkin. Binolarning tartibliroq isitilishidagi birinchi belgilarning paydo bo‘lishi, ya’ni qizdirilgan havo pol ostidan yuborilib isitish sistemasidagi (grekchadan "xyupokaustum" - pastdan isitish) turlari 2250 yil oldin, ya’ni eramizdan oldingi oxirgi yuz yillikda Markaziy Osiyo va Qrimda bo‘lganligi yer osti arxeologik qazishmalar yordamida aniqlangan. Demak Markaziy Osiyoda binolarning isitish tizimlari uslublari qadimdan ma’lum va mavjud bo‘lgan.

Bundan tashqari Markaziy Osiyoda joylashgan qadimiy shaharlarning barchasidagi tarixiy binolar qurilishida issiqlik fizikasini oliy darajada qo‘llab, bino ichidagi havo haroratini bir hil mu’tadil darajada saqlashga erishgan olimu-me’morlarimiz aqlu-zakovatidan dunyo ahli xabardor. Bu binolarda yozgi qabul qilingan issiqlik miqdori qish davrida bino haroratini normal va bir xil saqlashga qodir ekanligi hech kimga sir emas (t ≈16 ⁰C). Bu aniqlikdan ko‘rinadiki qadimdan olimlarimiz qurilish issiqlik fizikasidan binolarni isitish va yozda mu’tadil saqlash uchun o‘ta ustalik bilan foydalangan. Eramizdan oldingi X-asrlarda hozirgi Turkiyaning Effese shahridagi bino xonalarini markazlashtirilgan hamda organik yoqilg‘ining otashxonalarda yonishidan foydalanib havo yoki suv qizdirilib xonalarga uzatilgan.

Bunda issiq suv quvurlar orqali uzatilib bino xonalari isitilgan. Rossiyada esa faqat XV-XVI asrlarda otashxonalar qurila boshlandi. Faqat XVIII-asrga kelab esa N.A.Lvov tomonidan birinchi marta "Russkaya pirostatika" nomli havo issiqlik qurilmalari to‘g‘risida birinchi bor kitob nashr etildi. (1799 yil). XIX-asrga kelib issiq cuv yordamida esa sun’iy bosim bilan ishlaydigan issiqlik asboblari qurildi. 1875 yil Rossiyada K.Leshevich birinchi marta (kvartira) turar joy binosini isitish uchun issiqlik asbobini yaratdi, ya’ni bu yalpoq vertikal pulat quvurlar orqali issiq suvli qozonga ulanishi, yoki otashxona ustiga o‘rnatilishi bilan alohida o‘rin egallaydi. 1890 yilga kelib Olmaniya (Germaniya)da ikki quvurli issiqlik uskunalari tizimi G.Ritshele tomonidan ishga tushirildi. Isitish asboblarining zamonaviy tizimlarining turlari va ularning samarali ishlashi konstruksiyalarini ishlab chiqarilishi, tizimni ishlatishni jadallashtirib tezlashtirib bordi. Natijada mahalliy hamda markazlashgan issiqlik manbalari, tizimlari vujudga keldi. Xulosa qilib aytganda zavonaviy isitish tizimlari issiqlik tashuvchisi sifatida quyosh energiyasidan, elektr quvvatidan foydalanish maqsadga muvofiqdir.

Hozirgi davrning asosiy muammolaridan biri butun dunyoda «energiya» yetishmovchiligidir. Chunki bino va inshootlarni isitish, issiq suv, bug‘ va havo bilan ta’minlash uchun sarf bo‘layotgan tabiiy energiya-yoqilg‘i zaxiralari cheksiz emas. Shu sababli har bir madaniyatli - vijdonli inson oilada, butun mamlakat miqiyosida energiyani tejab-tergab ishlatish uchun sayi harakat qilishi lozim. Chunki tabiat boyliklaridan energiyani, toza ekologiyani va tabiatni avaylab asrab kelajak avlodlarga qoldirmasak, ular bizni kechirmaydi. Shu sababli har bir bino va inshootlarni loyihalashda issiqlik-fizik jihatdan energiya samarador konstruksiyalar tanlash bilan birgalikda isitish tizimlarining samarali ishlatilishi texnik jihatdan qulay, mukammal asbob uskunalar qo‘llash lozim. Buning uchun isitish tizimlari va ulardagi issiqlik tashuvchining harorati EHM lari yordamida avtomatlashtirilgan holda boshqarilishi lozim. Buning natijasida birinchidan ortiqcha energiya sarfini oldi olinsa, ikkinchidan bino ichida meyoriy mikroiqlim yaratish uchun yetishmagan issiqlik miqdori tezlik bilan to‘ldiriladi.

Xonadonlarni isitish

Hozirgi kunda turli ishlab chiqarish korxonalari va turli xususiy firmalar xonadonlar uchun istalgan turdagi isitish tizimini loyihalash, montaj qilish, ta’mirlash va sozlash bo‘yicha xizmat turlarini taqdim etadi. Yuqorida ko‘rsatilgan barcha ishlar boy tajribaga ega va yuqori toifali professionallar tomonidan bajarilsa yaxshi natija beradi.

Isitish uskunasi samaradorligini oshirish uchun har bir aniq obyektga alohida isitish tizimi loyihalashtiriladi. Montaj sifatli materiallar va zarur anjomlardan foydalanilgan holda barcha texnik meyorlar asosida olib boriladi. Isitish tizimini sozlash professional sozlovchilar tomonidan tez va kafolat taloni taqdim etilgan holda amalga oshirilishi lozim.

Ta’mirlash loyihalari elektr kabellari (elektr isitishda) va quvurlarni (suvli isitishda) yotqizishning qulay imkoniyatlarni aniqlash uchun bevosita ta’mirlash ishlaridan avval olib boriladi.

Buyurtmachiga turli ko‘rinishdagi isitish tizimi taqdim etiladi: radiatorli, polga o‘rnatiladigan suvli, polga o‘rnatiladigan elektrli, gazli (qozonlar). Bunda moliyaviy imkoniyatlar va tizim samaradorligiga qarab bemalol ulardan birini tanlash imkoni bo‘ladi.