1. Noorganik birikmalarni gaz, suyuq va qattiq fazada sintez qilish

Organik birikmalar yoki molekulalarning misollar

Tirik organizmlar bilan bog'liq bo'lgan molekulalar organikdir . Bunga nuklein kislotalar, yog'lar, shakar, oqsil, fermentlar va uglevodorod yoqilg'i kiradi. Barcha organik molekulalar tarkibida uglerod mavjud, deyarli barchasi vodorodni o'z ichiga oladi va ko'pchilik kislorod ham mavjud.

• 
  DNK
  
• 
  jadval shakar yoki sukroz, C12H 22O ₁₁
  
• 
  benzol, C6H6
  
• 
  metan, CH ₄
  
• 
  etanol yoki donli spirtli ichimliklar, C2H6O
  

Noorganik birikmalarga misollar

Noorganik moddalar tuzlar, metallar, elementlardan tashkil topgan moddalar va uglerodni vodorodga bog'laydigan boshqa birikmalarni o'z ichiga oladi. Ba'zi noorganik molekulalar aslida uglerodni o'z ichiga oladi.

• 
  stol tuzi yoki natriy xlorid, NaCl
  
• 
  karbonat angidrid, CO ₂
  
• 
  olmos (sof uglerod)
  
• 
  kumush
  
• 
  oltingugurt
  

CH birikmalari bo'lmagan organik birikmalar

Uglerod-vodorod aloqalari mavjud bo'lmagan bir nechta organik birikmalar mavjud. Ushbu istisnolar misollari quyidagilardir:

• 
  uglerod tetraklorid (CCl4)
  
• 
  karbamid [CO (NH ₂ ) ₂ ]
  

Organik birikmalar va hayot

Kimyada uchragan organik birikmalar tirik organizmlar tomonidan ishlab chiqarilgan bo'lsa-da, molekulalarning boshqa jarayonlar orqali shakllanishi mumkin.
Misol uchun, olimlar Plutonda topilgan organik molekulalar haqida gapirganda, bu dunyoda musofirlar borligini anglatmaydi. Quyosh nurlari noorganik uglerod birikmalaridan organik birikmalar hosil qilish uchun energiya bilan ta'minlaydi.

19-Asrning boshlarida sanoat hamda savdoning rivojlanishi fanning ko’p sohalariga,shu jumladan,organik kimyoga ham juda yuqori talablarni qo’ya boshladi. Masalan, to’qimachilik sanoatini bo’yoqlar bilan taminlash kerak edi. Oziq-ovqat sanoatini rivojlantirish uchun qishloq xo’jalik maxsulotlarini qayta ishlash usullarini takominlashtirish zarur bo’ldi. Organik moddalar sintiz qilishning yangi usullarini ishlab chiqish rivojlandi.Lekin bularning hammhsiga amaliy masalalarni nazariy jihatdan asoslashning yetarli emesligi xalal berardi. Masalan, olimlar etan C­­2 H6 propan C3 H8 va shunga o’xshash boshqa brikmalarda uglerodning valentligini tushuntirib berol masdilar. Nima uchun nisbiy malekula massasi bir xil bo’lgan turli moddalar mavjudligi tushunarli emas edi. Masalan, gulikozaning malekula formulasi C6 H12 O6 va asalning takibiy qismi bo’lgan fruktozaning malekula formulasi bir xil. Etil spirt va dimetil efir ham bir xil malekula formula C2 H6 O ga ega.Kimyogar olimlar nima uchun ikki element – vadarot va uglerod shuncha ko’p turli brikmalar hosil qilishini va nima uchun organik moddalar shuncha ko’pligini ham tushuntirib berolmadilar.Bu savollarning hammasiga A.M. BUTLEROV yaratgan organik brikmalarning kimyoviy tuzulish nazaryasini ilmiy asoslangan holda javob berdi.Organik brikmalarning tuzulish nazaryasining yaratilishi 19asr kimyo garlari E.FRANGLANT.F.A. KEKULI. A.S. KUPARva boshqalarning nomi bilan bog’liq. Bu nazaryaning rivojlanishida hal qiluvchi rol ulug’ rus olimi ALEKSANDR. MIXAYLOVICH. BUTLEROV ga tegishli, u modalarning kimyoviy tuzulishi tushunchasini mukamal ishlab chiqti, moddalarning kimyoviy tuzulish uning xosalariga belgilashini takitladi.Uning nazaryasi yangi moddalarni oldindan aytib berishdan katta ahamiyatga ega ekanligini isbotlab berdi BUTLEROV organik moddalar tuzulish nazaryasining asosiy g’oyalarini quyudagi qoidalrga tariflab berdi: 1. Organik maddalar malekulasini hosil qilgan hamma atomlar o’z valentliklariga muvofiq ravishda malum ischilikda brikgan. Malekulada atomlarning brikish tartibini va ullarning bog’lanish harektorini BUTLEROV kimyoviy tuzulish deb ataladi.Bu tushunchalarga muvofiq elemetlarning valentligi shartli ravishda chiziqcha bilan tasvirlanadi. Malekulalarning tuzulishini sxematik ifodalash tuzulish formulalar yoki struktura formulalar deb ataladi C ning 4 valentligi va unina atomlarini zanjir va sikl hosil qilish xususiyatlariga asoslanib, organik moddalarning struktura formulalarini tuzuladi.Moddalarni xosalari malekulalar tarkibiga qanday atomlar va qancha atom kirtishigagina emas, balki malekulada bu atomlarni qanday tartibda birikkanligiga ham bog’liq bo’ladi. Organik moddalarning tuzulish nazaryasini bu qoidasi, jumladan izomerya hodisasini tushuntirib berdi. Shunday brikmalar borki, ular bir xil atomlarning bir nechtasi tashkil topgan bo’lib, bog’lanish tartiblari turlicha bo’ladi.Bunday brikmalar turli xosalarga ega bo’ladi va izomerlar deb ataladi CH4 C3H8 H H H H ­ H C H H C C C H