1-Mustaqil Ish

1-Mustaqil ish

Mavzu: Elektr o`zaro ta`siri

Kalit so`zlar: Zaryad, elektr maydomi, kuch chiziqlar, kuchlanganlik, maydon kuch chiziqlari oqimi.

Topshiriq rejasi:

1.Zaryad turlari, zaryadlarni hosil qilish, elementar zaryad, zaryad miqdori.

2.Elektr o`zaro ta`sir mexanizmi, elektromagnit kuchlari, elektr maydoni, tortishish va itarilish kuchlari yabiati, zaryadlarning saqlanish qonuni.

3.Kulon qonuni, muhitning dielektr sig`diruvchanligi, elektr maydoning kuchlanganligi, kuchlanganlik chiziqlari, elektr maydonnig superpozisiya prinsipi.

4.Elektr maydon kuchlanganligini vektorining oqimi, Ostrogadiskiy-Gauss teoremasi.

5.Xulosa.

6.Foydanilgan adabiyotlar.

1. Zaryad elektromagnit maydoni manbayi, zaryadlarning o`zaro elektromagnit ta`sirlashuvi intensivligini ifodalaydigan fizik kattalik. Bir xil ishorali Zaryadlar bir biridan itariladi, xar xil ishorali zaryadlaresa bir biriga tortiladi. (Kulon qonuni). Elektronlar, pozitronlar, protronlar, zaryadli mezonlar elementar zarralar hamda atom yadrosi eng kichik musbat yoki manfiy elektr zaryadga ega. Elektr odatda elektrostastik birliklar (SGSE) yoki Kulon bilan o`lchanadi. Eng kichik elementar elektr zaryad ye=(4,80298+0,000201)*10|0 SGSE birlikka teng. Elementar zaryadni birinichi marta 1911-yilda R.E.Millekin aniq o`lchagan. Portlovchi moddan Xaryad I maxsus kamera (shurp, quduq va boshqa narsalar) ga joylashtirgan vazni va o`rnatiladigan joyi oldindan hisoblangan hamda portlatishga tayyorlangan portlovchi modda uloqtiriladigan porox zarralari o`q otar qurol stvolikanalida snariyad (mina o`qni) harakatga keltirish va kerakli tezlikda otish uchun zarur bo`lgan gilza yoki alohida qopchiqlarga joylshtirilgan ma`lum miqdordagi porx qattiq raketa yoqilg`isi zaryadi dvigatel kamerasiga joylashtirilgan va yonganda raketani harakatlantiruvchi reaktiv kuch hosil qilgan.

2.Elektr zaryad bu zarrachalar yoki jismlarning elektromagnit kuchlarinning o`zaro ta`siriga kirish xususiyatini tavsiflovchi jismoniy miqdor. Elektr zaryad odatda harflar bilan ifodalanadi Q va q. Elektr zaryadlari ikki xil bo`ladi, ular musbat va manfiy deb ataladi. Zaryadlarni to`g`ridan-to`g`ri aloqa orqali bir tanadan boshqasiga o`tqazish mumkin. Tana vaznidan farqli o`laroq elektr zaryad ma`lum bir tananing ajralmas xususiyati emas. Turli xil sharoitlarda bir xil jism turli xil zaryadlarga ega bo`lishi mumkin. Zaryadlarning qaytarish singari, qarama-qarshi ayblovlar jalb qilinadi. Bu shuningdek elektromagnit kuchlar va tortishish kuchlari o`rtasidagi tub farqni ko`rsatadi. Gravitatsion kuchlar doimo tortishish kuchlari.

3.1785-yilda Kulon tajribada ikkita nuqtaviy zaryadlarni o`lchami ular orasidagi masofaga nisbatan kichik bo`lgan zaryadlangan jismlar uchun o`zaro ta`sir qonuni topildi. Bu qonunda ikkita nuqtaviy zaryadning o`zaro ta`sir kuchlari Nyutonning uchinchi qonunini qanoatlantiradi. Zaryadlar o`rtasidagi kuch zaryadlarni birlashtiruvchi to`g`ri chiziq bo`yicha yo`nalgan bo`ladi, kattaliklari teng va yo`nalishlari qarama-qarshi bo`ladi. Agar zaryadlar bir xil bo`lsa zaryadlarga ta`sir qiluvchi kuchlar qarama-qarshi tomonga yo`nalgan bo`ladi. Agar zaryadlar xar xil ishorali bo`lsa, zaryadlarga ta`sir etuvchi bir biriga tomon yo`nalgan bo`ladi. Elektr maydonning asosiy xarakteristikasi kuchlanganlik vektoridir. Qandaydir qo`zg`almas zaryadlar sistemasi tomonidan hosil qilingan ixtiyoriy elektrostatik maydonini qaraymiz. Elektr maydon kuchlanganligi son jihatidan sinash zaryad kattaligiga ta`sir qiluvchi kuchga tengdir.

4.Elektr maydonini xarakterlashda nafaqat kuchlanganlik chiziqlari tushunchasidan, balki elektr maydon kuchlanganlik maydon vektori oqimi tushunchasidan ham foydalaniladi. Bir jinsli elektr maydoniga joylashtirilgan dselementar yuzasini kuzatamiz. Kuchlanganlik vektorining oqimi deb, elementar yuza orqali o`tayotgan kuchlanganlik chiziqlari soniga teng kattalika aytiladi va kuchlanganlik vektorini unga perpenduklar bo`lgan yuzaga ko`paytmasi bilan aniqlanadi. Gauss teoremasi elektrostatikaning asosiy teoremasi. Berk sirt orqali o`tayotgan elektr maydon kuchlanganligi oqimi bilan shu sirt ichida joylashgan zaryad q kattaligi orasidagi bog`lanishni ifodalaydi. Berk sirt 5 orqali o`tayotgan oqim jV shu sirtning hamma elementlari orqali o`tayotgan oqimlari yig`indisiga teng: N=Ye EnliSj=4ld. G. T. Kulon qonuni (qo`zg`almas nuqtaviy zaryadlarning vakuumda o`zaro ta`sirlashuvi qonuni) dan kelib chiqqan. G. T. ni K. Gauss taklif qilgan.

5.Men bu mavzudan elektr o`zaro ta`sirini kuchlanishini o`rgandim.

6. Q.P.Abduraxmonov. V.S.Xamidov. N.A.Axmedov. Internet saxifalari.