1. Moliya / Banklar va boshqa kredit muassasalari. Kreditlar]



[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to‘g‘risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.21.00.00 Bank faoliyati / 07.21.01.00 Umumiy masalalar]

[TSZ:

1.Moliya / Banklar va boshqa kredit muassasalari. Kreditlar]

O‘zbekiston Respublikasining qonuni

BANKLAR VA BANK FAOLIYATI TO‘G‘RISIDA

 LexUZ sharhi

Mazkur Qonun O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1996-yil 25-apreldagi 217-I-sonli “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining qonunini amalga kiritish to‘g‘risida”gi qaroriga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.

 LexUZ sharhi

O‘zbekiston Respublikasining 1991-yil 30-sentabrdagi 364-XII-son “O‘zbekiston SSR Konstitutsiyasi (asosiy qonuni)ga o‘zgartishlar kiritish to‘g‘risida”gi Qonuniga asosan “O‘zbekiston SSR” degan so‘zlar “O‘zbekiston Respublikasi” degan so‘zlar bilan almashtirilgan.

I. BO‘LIM. UMUMIY QOIDALAR

1-modda. Bank tushunchasi

Pul mablag‘larini jalb qilish hamda ularni qaytarishlik, to‘lashlik va muddatlilik shartlari asosida o‘z nomidan joylashtirish uchun tuzilgan muassasa bankdir. Bank huquqiy shaxsdir.

2- modda. Bank operatsiyalari

1. Banklar pul omonatlarini qabul qiladilar va joylashtiradilar, kreditlar beradilar hamda jalb etadilar, mijozlar va gumashta banklarning topshirig‘iga ko‘ra hisob-kitoblarni amalga oshiradilar va ularga kassa xizmatini ko‘rsatadilar.

Banklar qonunga xilof bo‘lmagan va o‘z ustavlarida ko‘zda tutilgan boshqa operatsiyalarni ham, jumladan quyidagi operatsiyalarning hammasini yoki ayrimlarini, chunonchi:

a) mijozlar va gumashta banklarning hisob raqamini yuritishni;

b) investitsiyaga sarflanadigan mablag‘lar egasining yoki ularni tasarruf etuvchilarning topshirig‘iga ko‘ra kapital mablag‘larni pul bilan ta’minlashni;

v) to‘lov hujjatlari va boshqa xil qimmatli qog‘ozlar (cheklar, akkreditivlar, veksellar, aksiyalar, obligatsiyalar va shu kabilar) chiqarishni;

g) davlat to‘lov hujjatlari va boshqa qimmatli qog‘ozlarni xarid qilish, sotish va saqlash hamda ular bilan bog‘liq bo‘lgan boshqa ishlarni;

d) uchinchi shaxslar uchun pul shaklida ijro etishni nazarda tutuvchi kafillik, kafolat berish va boshqa majburiyatlar olishni;

e) tovarlar yetkazib berish va xizmat ko‘rsatish yuzasidan kelib chiqadigan to‘lovni talab qilish huquqini olish, bunday talablarning bajarilishini va ularning inkassatsiyasini tavakkal qilib o‘z zimmasiga olishni (faktoring);

j) asbob-uskunalar, transport vositalari va boshqa mol-mulklar sotib olish va ularni ijara shartlari asosida o‘tkazishni (lizing);

z) chet el valyutalarini tashkilotlar va fuqarolardan xarid qilib olish hamda ularni sotishni;

Oldingi tahrirga qarang.

i) chet elda qimmatbaho metallar, tabiiy qimmatbaho toshlar, shuningdek qimmatbaho metallardan hamda qimmatbaho toshlardan yasalgan buyumlarni xarid qilish va sotishni;

(2-modda 1-bandining “i” bandchasi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

k) qimmatbaho metallarni hisob raqamlariga va omonatlariga jalb etish hamda joylashtirish va xalqaro bank amaliyotiga muvofiq ravishda ana shu boyliklar bilan bog‘liq bo‘lgan boshqa operatsiyalarni bajarishni;

l) mijozlarning topshirig‘iga ko‘ra mablag‘larni jalb etish va ularni joylashtirish, qimmatli qog‘ozlarni boshqarish hamda boshqa ishlarni bajarishni;

m) bank faoliyatiga bog‘liq bo‘lgan masalalar yuzasidan maslahatlar berishni amalga oshirishlari mumkin.

Oldingi tahrirga qarang.

2. Banklar O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining topshirig‘iga binoan respublika budjetining bajarilishi bo‘yicha kassa operatsiyalarini amalga oshirishlari shart.

(2-moddaning 2-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonunining 1 va 2-bandlari tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

3. Banklar O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bank o‘z vakolati doirasida beradigan ruxsatga ko‘ra boshqa operatsiyalarni bajarishlari mumkin. Mazkur moddada nazarda tutilgan operatsiyalar respublika hududida muomalada bo‘lgan pul birliklarida o‘tkaziladi.

(2-moddaning 3-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

4. O‘zbekiston Respublikasining qonunlarida ko‘zda tutilgan hollarda banklar kreditorga berish uchun qarzdordan depozitga pul va qimmatli qog‘ozlar qabul qiladilar.

Pul va qimmatli qog‘ozlarni bank depozitiga qabul qilish tartibi O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki tomonidan belgilanadi.

(2-moddaning 4-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1993-yil 7-maydagi 858-XII-son Qonuniga asosan kiritilgan — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1993-y., 6-son, 242-modda)

5. Bank operatsiyalarini amalga oshirishga vakolati bo‘lmagan shaxslar va idoralar tomonidan bajarilgan bank operatsiyalari haqiqiy deb hisoblanmaydi.

6. Banklarga mahsulot ishlab chiqarish va qimmatga ega bo‘lgan materiallar bilan savdo qilish sohasida, shuningdek sug‘urtaning hamma ko‘rinishlari bo‘yicha faoliyatni amalga oshirish taqiqlanadi.

(2-moddaning 4 va 5-bandlari O‘zbekiston Respublikasining 1993-yil 7-maydagi 858-XII-son Qonuniga asosan 5 va 6-bandlar deb hisoblanadi — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1993-y., 6-son, 242-modda)

3-modda. Firma nomi

Firmani nomlashda yoki reklama maqsadlarida “bank” atamasidan yoki tarkibiga shu atama kirgan so‘z birikmasidan, mazkur Qonunga muvofiq, bank operatsiyalariga vakolati bo‘lgan muassasalargina foydalanadilar.

4-modda. Respublika va banklarning mas’uliyatini chegaralash

O‘zbekiston Respublikasida banklar O‘zbekiston Respublikasining majburiyatlari yuzasidan javobgar bo‘lmaydilar, O‘zbekiston Respublikasi ham banklarning majburiyatlari yuzasidan javobgar emasdir, ushbu Qonunda, O‘zbekiston Respublikasining boshqa qonun hujjatlarida nazarda tutilgan dollar hamda O‘zbekiston Respublikasi o‘z zimmasiga ana shunday mas’uliyatni olgan dollar bundan mustasno.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to‘g‘risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.19.00.00 Bank tizimi / 07.19.01.00 Markaziy bank, uning tarkibiy bo‘linmalari va muassasalari;

2.07.00.00.00 Moliya va kredit to‘g‘risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.19.00.00 Bank tizimi / 07.19.02.00 Tijorat banklari. Xususiy banklar. Xorijiy banklar]

II BO‘LIM. O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING BANK TUZILIShI

5-modda. Bank sistemasining tarkibiy qismlari

1. O‘zbekiston Respublikasining bank sistemasiga quyidagilar kiradi:

a) O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki va unga tobe bo‘lgan muassasalar;

b) O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy banki;

v) respublika aksiyali-tijorat sanoat qurilish banki;

g) respublika aksiyali-tijorat agrosanoat banki;

d) O‘zbekiston Respublikasi Mehnat jamg‘armalari va aholiga kreditlar berish davlat-tijorat banki;

e) pay, aksiya asosida, shuningdek chet el kapitali ishtirokida tuzilgan tijorat banklari, ularning filiallari va vakolatxonalari;

j) kooperativ va xususiy banklar.

Tijorat, kooperativ va xususiy banklar O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki va boshqa banklar o‘zaro munosabatlarini shartnoma asosida quradilar”;

(5-moddaning 1-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

2. Har bir bankning vazifalari banklar tomonidan ishlab chiqiladigan va O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki ro‘yxatidan o‘tkaziladigan o‘z ustavlari bilan belgilanadi.

(5-moddaning 2-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

3. Tijorat banklarining faoliyati respublika Markaziy banki tomonidan ular uchun iqtisodiy normativlar belgilab berilishi va ularning faoliyati ustidan nazorat qilinishi yo‘li bilan boshqariladi. O‘zbekiston Respublikasi banklariga O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining ruxsati bilan boshqa davlatlarda kredit muassasalari, bank sho’balari ochish huquqi beriladi. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki O‘zbekiston Respublikasi hududida chet el banklarining sho’balari va vakolatxonalari, shuningdek chet el kapitali ishtirokidagi banklar ochishga ruxsat berish huquqiga egadir.

(5-moddaning 3-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1993-yil 7-maydagi 858-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1993-y., 6-son, 242-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

4. Banklar o‘z faoliyatlarini muvofiqlashtirish maqsadida uyushmalar, assotsiatsiyalar, xolding kompaniyalar va o‘zga xil tashkilotlar tuzishlari mumkin.

(5-moddaning 4-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

6-modda. Banklar faoliyatining huquqiy asosi

Oldingi tahrirga qarang.

O‘zbekiston Respublikasining banklari o‘z faoliyatlarida mazkur Qonunga, O‘zbekiston Respublikasining boshqa qonun hujjatlariga, o‘z ustavlariga amal qiladilar.

(6-moddaning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Banklar O‘zbekiston Respublikasining qonunlariga va o‘z ustavlariga muvofiq kelmaydigan ko‘rsatmalar hamda talablarni bajarishga haqli emaslar.

Oldingi tahrirga qarang.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to‘g‘risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.19.00.00 Bank tizimi / 07.19.01.00 Markaziy bank, uning tarkibiy bo‘linmalari va muassasalari]

III BO‘LIM. O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING MARKAZIY BANKI

(III-bo‘limning nomi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

7-modda. Bankning maqomi

Oldingi tahrirga qarang.

O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki respublikaning davlat emission va zaxira banki hisoblanadi hamda ushbu Qonun asosida tuziladi.

(7-moddaning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki huquqiy shaxs hisoblanib, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi tasdiqlagan o‘z ustaviga ega bo‘ladi.

(7-moddaning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tuziladigan shartnomalar va banklararo bitimlar asosida rubl zonasiga kiruvchi davlatlarning milliy va markaziy banklari hamda boshqa xorijiy davlatlarning banklari bilan hamkorlik qiladi.

(7-moddaning uchinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki xalqaro moliya tashkilotlarining avuarlari uchun depozitariy hisoblanadi.

Davlat boshqaruv idoralari O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki o‘z vakolati doirasida amalga oshiradigan ish faoliyatiga aralashishga haqli emasdir.

(7-modda O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuniga asosan to‘rtinchi va beshinchi xatboshilari bilan to‘ldirilgan — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

8-modda. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining asosiy vazifalari

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

— pul muomalasi, kredit berish, mablag‘ bilan ta’minlash, hisob-kitob qilish va tashqi iqtisodiy aloqa sohalarida respublika iqtisodiy va valyuta siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish;

— hisobga olishning, hisob berishning, hisob-kitob-ssuda va valyuta operatsiyalarini amalga oshirishning yagona qoidalari va normalarini belgilash;

— ssuda-depozit operatsiyalarini tartibga solish va umumiy pul muomalasini boshqarishning normativlarini o‘rnatish;

— barcha banklar va kredit muassasalari, pul-kredit va valyuta operatsiyalariga doir O‘zbekiston Respublikasi qonunlari va qoidalariga rioya etishlari ustidan nazorat qilish;

— barqaror pul muomalasini va O‘zbekiston Respublikasi hududida muomalada bo‘lgan pulning xarid qobiliyatini saqlash;

— bank ishlari bilan shug‘ullanish uchun litsenziyalar berish.

— Respublika pul va kredit tizimiga rahbarlik qilish;

— milliy valyutani joriy qilish va u bilan respublika xalq xo‘jaligini ta’minlash;

—O‘zbekiston Respublikasining “rubl” zonasiga kiruvchi davlatlar boshqa mamlakatlar bilan hamkorligini mustahkamlash va rivojlantirishga ko‘maklashish, ularning markaziy va milliy banklarida, xalqaro banklarida va boshqa moliya-kredit tashkilotlarida O‘zbekiston Respublikasi manfaatlarini himoya qilish

— respublikaning oltin zaxirasi va olmos fondini shakllantirish;

— O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining valyuta fondini vujudga keltirish, davlat valyutasini tartibga solib turuvchi va nazorat qiluvchi bosh ijroiy idora vazifasini bajarish;

— bank ishlari bilan shug‘ullanish uchun litsenziyalar berish, chakana savdo va chet el valyutasida xizmatlar ko‘rsatishga ruxsatnoma berish;

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki o‘z zimmasiga yuklatilgan vazifalarni ro‘yobga chiqarish uchun tegishli xizmatlar va muassasalar ochish huquqiga ega.

(8-modda O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni 1 va 6-bandlari tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

9-modda. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining hisobdorligi va uni boshqarish

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi tomonidan tasdiqlanadigan va o‘z majburiyatlarining garovi bo‘lib xizmat qiladigan ustav fondini tashkil etadi. Ustav fondi miqdorini o‘zgartirish O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi tomonidan amalga oshiriladi.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankiga rahbarlikni Rais, uning muovinlari va a’zolaridan iborat Boshqaruv amalga oshiradi. Boshqaruv Raisini O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tayinlab, so‘ngra uni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi tasdiqlaydi.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining faoliyati O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining tegishli qo‘mitalari yoki uning topshirig‘i bilan auditor tashkilotlari tomonidan tekshirilishi mumkin.

(9-modda O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonunining 1 va 7-bandlari tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

10-modda. Bank fondlari

Oldingi tahrirga qarang.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi tomonidan tasdiqlanadigan va o‘z majburiyatlarining garovi bo‘lib xizmat qiladigan ustav fondini tashkil etadi. Ustav fondi miqdorini o‘zgartirish O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi tomonidan amalga oshiriladi. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki ustav fondini chet el valyutasida ham tuzishi mumkin

(10-moddaning birinchi xatboshi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonunining 1 va 8-bandlari tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki olgan foyda hisobidan boshqa turli maqsadlar uchun mo‘ljallangan fondlar tashkil etiladi, ularni bank o‘z ustaviga muvofiq ravishda boshqaradi, ulardan foydalanadi va tasarruf etadi.

(10-moddaning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonunining 1 va 8-bandlari tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashiga yillik hisobot va foydani taqsimlashga doir o‘z takliflarini taqdim etadi.

(10-moddaning uchinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

11-modda. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining foydasini taqsimlash

1. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki va uning muassasalari rezerv sistema vazifasini bajarish natijasida hosil bo‘ladigan foydadan olinadigan soliqlardan, yig‘imlar hamda davlat bojlaridan ozod qilinadi.

2. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining foydasi ushbu Qonunga va O‘zbekiston Respublikasining boshqa qonun hujjatlariga muvofiq taqsimlanadi.

(11-modda O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonunining 1 va 9-bandlari tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

12-modda. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining normativ hujjatlari

Yagona pul-hisob-kitobi, kredit, valyuta investitsiyasi, emissiya-kassa siyosati o‘tkazish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki bank faoliyati masalalari yuzasidan o‘z vakolatlari doirasida respublika hududida joylashgan barcha banklar va bank muassasalari uchun majburiy bo‘lgan normativ hujjatlar chiqaradi.

(12-modda O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonunining 1 va 10-bandlari tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

13-modda. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining kredit resurslari

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining kredit resurslari tubandagilardan iborat:

— O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankida vujudga keltirilgan ustav, rezerv va boshqa fondlarning mablag‘lari;

— O‘zbekiston Respublikasi Jamg‘arma bankidagi pul omonatlari;

— boshqa mamlakatlar banklari va hukumatlarning omonatlari;

— O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki ustavida ko‘zda tutilgan boshqa mablag‘lar.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tijorat banklariga to‘lovli kredit resurslari beradi.

(13-modda O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonunining 1 va 11-bandlari tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

14-modda. Pul muomalasini tashkil etish

Oldingi tahrirga qarang.

Milliy valyuta joriy etilgunga qadar O‘zbekiston Respublikasining rasmiy pul birligi “rubl”dir. Bu “rubl” 100 tiyindan iborat bo‘ladi. O‘zbekiston Respublikasi hududida “rubl” yagona to‘lov vositasi hisoblanadi. Respublikaning o‘z valyutasi joriy etilishida O‘zbekiston Respublikasi hududida chet el valyutasidagi to‘lovlar O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki belgilagan tartibda amalga oshirilishi mumkin.

(14-moddaning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

(14-moddaning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuniga asosan chiqarib tashlangan — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki pulni muomalaga chiqarish va muomaladan qaytib olish mutlaq huquqiga egadir.

(14-moddaning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki pul belgilarini muomalaga chiqaradi, ularni inkassatsiya qilish, saqlash va tashishni tashkil etadi, o‘zining muassasalarida pul belgilari rezerv fondlarini vujudga keltiradi.

(14-moddaning uchinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

Respublika inkassatsiya boshqarmasi o‘zining barcha bo‘limlari bilan birgalikda O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining tasarrufida bo‘ladi.

(14-moddaning to‘rtinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

15-modda. Pul-kredit orqali tartibga solish

Oldingi tahrirga qarang.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki pul-kredit orqali respublika iqtisodiyotini muomaladagi pul massasining miqdori va strukturasini tartibga solib turuvchi idora hisoblanadi.

(15-moddaning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki belgilangan tartibda tasdiqlanadigan Davlat pul-kredit siyosatining bosh yo‘nalishlari asosida pul massasi hajmi va strukturasini tartibga soladi.

(15-moddaning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

Muomaladagi pul massasini tartibga solish tijorat banklariga beriladigan kreditlarning miqdorini o‘zgartirish, qimmatli qog‘ozlarni va chet el valyutasini xarid qilish va sotish, O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banklarida joylashtiriladigan tijorat banklarining majburiy rezervlari normasini hamda foiz stavkalarini o‘zgartirish yo‘llari orqali amalga oshiriladi.

(15-moddaning uchinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki tijorat banklari uchun oxirgi bo‘g‘in kreditor bo‘lib hisoblanadi.

(15-moddaning to‘rtinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

O‘zbekiston Respublikasi jamlama pul oboroti hajmlarini, pul va davlatning boshqa qimmatbaho qog‘ozlar emissiyasini mustaqil belgilaydi.

(15-modda O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuniga asosan beshinchi xatboshi bilan to‘ldirilgan — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

16-modda. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining operatsiyalari

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki quyidagi operatsiyalarni amalga oshirish huquqiga ega:

a) tijorat banklariga ular bilan kelishilgan muddatga kredit berish;

b) to‘lash qobiliyati aniq bo‘lgan, shu bo‘yicha majburiyatli uch shaxsning imzosi bo‘lgan veksellarni va cheklarni xarid qilish, sotish va ular bilan boshqa bitimlarni amalga oshirish, bunda to‘lash vaqti bilan sotib olingan kun orasidagi muddat uch oy bo‘lishi kerak;

v) qimmatli qog‘ozlarni sotib olish, saqlash va sotish, shuningdek qimmatbaho metallar bozorida operatsiyalar amalga oshirish;

g) to‘lash muddati uch oydan oshmasligi sharti bilan, qimmatli qog‘ozlarni va veksellarni garovga olib, ularning belgilangan narxidan 90 foizdan ko‘p bo‘lmagan miqdorda kredit berish;

d) respublikaning oltin zaxirasini shakllantirish, uning but-butunligini ta’minlash va undan xalq xo‘jaligi hamda tashqi savdo oborotida foydalanish uchun oltin-kumushlar berish;

e) chakana savdoni amalga oshirish va chet el valyutasida xizmat ko‘rsatish uchun ruxsatnoma berish;

j) pul belgilari va tangalar tayyorlashni, tashilishi va saqlanishini tashkil etish;

z) O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining ushbu Qonunda va bank ustavida nazarda tutilgan vazifalariga kiruvchi boshqa operatsiyalarni va bitimlarni amalga oshirish;

i) “rubl” zonasiga kiruvchi davlatlarning markaziy va milliy banklari hamda boshqa davlatlarning banklari bilan aloqalar o‘rnatish;

k) respublika nomidan xalqaro moliya tashkilotlariga a’zolik bilan bog‘liq operatsiyalarni amalga oshirish.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi tomonidan belgilangan miqdorda, umumiy shartlar asosida O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligiga kredit berishi mumkin. Ushbu miqdor doirasida O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki qimmatli qog‘ozlarni kelgusida joylashtirish uchun sotib olish mumkin.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki respublika hududidagi o‘z muassasalari va tijorat banklari orqali O‘zbekiston Respublikasi budjetining kassa ijrosini amalga oshiradi.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqa davlatlarning banklari bilan munosabatlarda, xalqaro banklar va hamkorlik markaziy banklar darajasida bo‘lishi nazarda tutilgan o‘zga moliya-kredit tashkilotlarida respublika manfaatlarini himoya qiladi.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki O‘zbekiston Respublikasining Hukumati bilan kelishilgan holda davlat zayomlarini joylashtirish, ularning qiymatini to‘lash va ular bo‘yicha foizlar to‘lash bilan bog‘liq operatsiyalarni amalga oshirgan holda (milliy va chet el valyutasidagi) davlat qarzlari hisobini yuritadi.

(16-modda O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonunining 1 va 14-bandlari tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

17-modda. Chet el valyutasi bilan operatsiyalar qilish va tashqi iqtisodiy faoliyat

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki O‘zbekiston Respublikasining qonunlariga muvofiq kelgan va xalqaro amaliyotda foydalaniladigan chet el valyutasidagi har qanday operatsiyalarni respublikada va chet ellarda amalga oshirishi mumkin.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki:

O‘zbekiston Respublikasining iqtisodiy, valyuta va o‘zga manfaatlarini ta’minlashga ko‘maklashgan holda hukumatlararo savdo, to‘lov bitimlarining (shartnomalarning, mo‘ljal bayonlarining) valyuta-moliya shartlarini ishlab chiqishda qatnashish;

hukumatlararo bitimlarga, (shartnomalarga, mo‘ljal bayonlariga) muvofiq ravishda “rubl” zonasiga kiruvchi davlatlar va boshqa davlatlarning Markaziy hamda milliy banklari bilan o‘zaro hamkorlik to‘g‘risida shartnomalar tuzish;

chet el valyutasida aksiyalar, obligatsiyalar va o‘zga qimmatbaho qog‘ozlar sotib olish, chet el valyutasidagi foydadan valyuta fondlari hosil qilish;

tashqi iqtisodiy operatsiyalar bo‘yicha banklarning faoliyatini muvofiqlashtirish;

O‘zbekiston Respublikasi pul birligining chet el valyutasiga nisbatan bo‘lgan kursini tartibga solish, bu pul birligini mustahkamlash yuzasidan chora-tadbirlar belgilash va ularni amalga oshirish;

litsenziyalar berish qoidalarini belgilash va tijorat hamda chet el banklariga, (ularning sho’balari va vakolatxonalariga) shuningdek, chet el kapitali ishtirokidagi banklarga valyuta boyliklari bilan bank operatsiyalari o‘tkazishga litsenziyalar berish;

O‘zbekiston Respublikasining pul-kredit siyosatiga muvofiq ravishda banklar uchun chet ellardan kreditlar jalb etish hajmlarini va ular bo‘yicha foiz stavkalari darajasini cheklashni joriy etish;

o‘z huquqlarining muayyan qismini tijorat banklariga o‘tkazish huquqiga egadir.

(17-modda O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

18-modda. Litsenziyaga taalluqli vazifalar

Oldingi tahrirga qarang.

1. Tijorat banklarini, shuningdek, chet el kapitali ishtirokidagi banklar ochish tartibi, ularni tashkil etish uchun topshiriladigan hujjatlarning mazmuniga qo‘yiladigan talablar va ruxsatnoma berish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilanadi.

(18-moddaning 1-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonunining 1 va 16-bandlari tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

2. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki O‘zbekistondagi banklarni ro‘yxatga olishning umumrespublika kitobini yuritadi. Yangi tashkil etilayotgan tijorat banklari banklarni ro‘yxatga olish umumrespublika kitobida qayd etilgan paytdan boshlab huquqiy shaxs maqomini oladilar.

(18-moddaning 2-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

3. Tijorat bankini ochishga ruxsatnoma olish uchun quyidagi hujjatlar topshirilishi kerak:

— litsenziya berish to‘g‘risidagi iltimosnoma;

— ta’sis hujjatlari: ta’sis shartnomasi, bank ustavi, ustav qabul qilinganligi va bankning rahbar organlari tayinlanganligi to‘g‘risida majlis bayoni;

— iqtisodiy asoslar va zarur hisob-kitob;

Oldingi tahrirga qarang.

— muassislarning moliyaviy ahvoli to‘g‘risida auditorning yoki auditorlik firmasining xulosasi;

(18-modda 3-bandining beshinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1993-yil 7-maydagi 858-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1993-y., 6-son, 242-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

— muassislar taklif qilayotgan bank va uning filiallari rahbarlarining (boshqaruvchi va bosh muxosib) kasb jihatdan muvofiqligi to‘g‘risida ma’lumotlar;

(18-modda 3-bandining oltinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1993-yil 7-maydagi 858-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1993-y., 6-son, 242-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

— tijorat banki joylashgan yerdagi Markaziy banki muassasasining ushbu hududda tijorat bankini ochish maqsadga muvofiq ekanligini tasdiqlovchi xulosasi, xalq deputatlari mahalliy Sovetining tijorat bankini ochishga roziligi haqidagi ma’lumot.

(18-modda 3-bandining yettinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

Rahbariyat tarkibida o‘zgarishlar sodir bo‘lgan taqdirda bank yangi tayinlangan mansabdor shaxslarning professional mahoratini tasdiqlovchi hujjatlarni O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankiga taqdim etadi.

(18-modda 3-bandining ikkinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

4. Chet mamlakatlarning yuridik va jismoniy shaxslari bilan birgalikda tijorat bankini tuzishga ruxsatnoma olish uchun ushbu moddaning 3-bandida qayd etib o‘tilgan hujjatlarga qo‘shimcha ravishda quyidagi hujjatlar topshiriladi:

a) ajnabiy huquqiy shaxslar:

— O‘zbekiston Respublikasi hududida bank tashkil etishda qatnashish yoki uning sho’basini ochish to‘g‘risida ajnabiy muassis (ishtirokchi)ning tegishli organi qabul qilgan qaror;

— ajnabiy muassis (ishtirokchi) joylashgan mamlakat nazorat organining muassis (ishtirokchi) O‘zbekiston Respublikasi hududida bank yoki uning sho’basini ochishga yozma roziligi, agar shu talab qonunda ko‘rsatilgan bo‘lsa;

— chet ellik muassis — bankning faoliyati to‘g‘risida e’lon qilingan hisobot, respublikaning chet eldagi konsullik muassasalari (respublikaning konsullik muassasasi ochilgunga qadar Rossiyaning konsullik muassasasi) belgilangan tartibda tasdiqlangan (ustav kapitali ko‘rsatilgan holda) uning ustavi, boshqa chet el muassislariga nisbatan esa ana shu muassis mamlakatning savdo reyestridan ko‘chirma yoki chet el muassisning yuridik maqomini va obro‘-e’tiborini isbotlovchi o‘zga bir hujjat;

b) ajnabiy fuqarolar:

— ushbu shaxsning to‘lov qobiliyatiga ega ekanligi haqidagi xorijdagi birinchi darajali bankning tasdiqnomasi;

— xorijdagi eng kamida ikkita huquqiy shaxsdan yoki to‘lov qobiliyatiga egaligi ma’lum bo‘lgan fuqarolardan tavsiyanoma.

Hamma banklarning raqobat qilish uchun teng imkoniyatga ega bo‘lishini ta’minlash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki ajnabiy banklarining va chet el kapitali ishtiroki etadigan banklarning muassislariga banklar ustav kapitalining eng kam va eng yuqori miqdorlariga nisbatan qo‘shimcha talablar qo‘yish mumkin.

(18-moddaning 4-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonunining 1 va 16-bandlari tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

5. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki chet el valyutasida operatsiyalar bajarishga litsenziya berish uchun kerakli qo‘shimcha ma’lumotlar talab qilishga haqlidir.

(18-modda O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonunini muvofiq 5-band bilan to‘ldirilgan — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

6. Litsenziya berish to‘g‘risidagi iltimosnomalar ushbu Qonunda ko‘rsatilgan kerakli hamma hujjatlar taqdim etilganidan so‘ng ikki oydan ortiq bo‘lmagan muddat ichida ko‘rib chiqiladi. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan chiqariladigan tegishli qaror jo‘natilgan kundan boshlab iltimosnoma ko‘rib chiqilgan hisoblanadi.

Ta’sis shartnomasi va ustavning O‘zbekiston Respublikasida amal qilib turgan qonunlarga muvofiq kelmasligi, muassislarning iqtisodiy ahvoli bank mijozlari va omonatchilarning manfaatlariga xavf tug‘diradigan darajada yomon bo‘lishi, shuningdek bankning tavsiya etilgan rahbarlari professional nomuvofiqligi litsenziya berishni rad etish uchun asos bo‘ladi.

(18-moddaning 6-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonunining 1 va 16-bandlari tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

7. Boshqa davlatlarning tijorat banklari O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankida ro‘yxatdan o‘tkazgan holda O‘zbekiston Respublikasining hududida o‘z sho’balari va vakolatxonalarini ochishlari, mintaqalararo banklar tashkil etishlari mumkin. Ularning ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilanadi. Tijorat banklarining sho’balari va vakolatxonalari ro‘yxatdan o‘tkazilgan vaqtdan boshlabgina, bank operatsiyalarini amalga oshirishlari mumkin.

O‘zbekiston Respublikasi hududidagi tijorat banklarining sho’balari va vakolatxonalari O‘zbekiston Respublikasining “Korxonalar, birlashmalar va tashkilotlardan olinadigan soliqlar to‘g‘risida”gi Qonuniga asosan foydadan, xo‘jalik hisobi daromadidan respublika budjetiga soliq to‘laydi, bu soliq tijorat banki foydasining, xo‘jalik hisobi daromadining respublika hududida oladigan ulushiga mos bo‘ladi.

(18-moddaning 7-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

8. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki bank operatsiyalarini o‘tkazish uchun berilgan litsenziyalarni quyidagi hollarda qaytarib olishi mumkin:

a) litsenziya berishga asos bo‘lgan ma’lumotlarning yolg‘onligi ayon bo‘lib qolsa;

b) litsenziya olingan kundan boshlab bir yildan ortiq vaqt mobaynida faoliyat boshlanmasa;

v) bank O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki litsenziyasida ko‘zda tutilmagan operatsiyalarni amalga oshirsa;

g) bank ushbu Qonunning 19-moddasida nazarda tutilgan hisobotda yolg‘on ma’lumotlarni bersa;

d) ushbu Qonunning 19-moddasida ko‘rsatilgan asoslarda.

Oldingi tahrirga qarang.

e) litsenziyalar, amaldagi qonunlar hamda O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining me’yoriy hujjatlari shartlarini buzsa.

(18-modda 8-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1993-yil 7-maydagi 858-XII-son Qonuniga muvofiq “e” kichik band bilan to‘ldirilgan — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1993-y., 6-son, 242-modda)

Litsenziyaning qaytarib olinishi bankning tugatilishini bildiradi.

Litsenziyaning qaytarib olish eng oxirgi chora bo‘lib, undan oldin tartib buzishlarni bartaraf etishga qaratilgan ogohlantirish choralari ko‘rilishi kerak.

(18-modda 8-bandining birinchi va so‘ngi xatboshilari O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonunining 1 va 16-bandlari tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

9. Chet el banklari va ularning sho’balari O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining ro‘yxat kitobidan o‘tganlaridan so‘nggina o‘z faoliyatlarini boshlashlari mumkin. Chet el banklarining vakolatxonalari ham ushbu kitobda ro‘yxatdan o‘tishlari shart.

Ustav fondi ajnabiy huquqiy shaxslar va fuqarolarning mablag‘i hisobiga tuziladigan banklarni ochish va ular faoliyatini to‘xtatish O‘zbekiston Respublikasining amaldagi qonunlari bilan tartibga solib turiladi.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki O‘zbekiston Respublikasida chet el banklarining vakolatxonalarini ro‘yxatdan o‘tkazadi.

(18-moddaning 9-bandi birinchi va uchinchi xatboshilari O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonunining 1 va 16-bandlari tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

10. Bank faoliyati to‘xtatilganda, chet el bankining sho’basi yoki vakolatxonasi yoxud boshqa kredit muassasasi tugatilganda ro‘yxatga olish kitobida qayd etilgan yozuvlar bekor qilinadi.

Oldingi tahrirga qarang.

11. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki iqtisodiy jihatdan qay darajada maqsadga muvofiqligiga va bankning bu ishga qay darajada tayyor ekanligiga asoslangan holda, bankning arizasiga ko‘ra, tijorat banklariga O‘zbekiston Respublikasida va xorijiy mamlakatlarda chet el valyutasida operatsiyalarni amalga oshirishga ruxsat etadi.

(18-moddaning 11-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

12. Tijorat banklari ta’sis hujjatlariga o‘zgartirishlar kiritilganidan keyin bir oy ichida o‘zgartirilgan hujjatlarning notarial idoralar tomonidan tasdiqlangan nusxalarni taqdim etishlari shart.

Oldingi tahrirga qarang.

13. Tijorat banklari yoki ularning muassislari litsenziya berish yoki uni qaytarib olish masalalari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining qarori yuzasidan, shuningdek O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining nazorat vazifalari bilan bog‘liq boshqa masalalar yuzasidan sudga yoki Oliy xo‘jalik sudiga shikoyat qilishlari mumkin.

(18-moddaning 13-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1993-yil 7-maydagi 858-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1993-y., 6-son, 242-modda)

19-modda. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan tijorat banklari faoliyatining tartibga solib turilishi

1. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki o‘zining ish faoliyatida tijorat banklarining ishlashi va banklar o‘rtasida halol raqobat prinsiplari joriy etilishi uchun shart-sharoitlar yaratilishiga yordam beradi.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tijorat banklarining kundalik faoliyatiga aralashmaydi.

2. Tijorat banklarining moliyaviy jihatdan mustahkamligini ta’minlash, ularning kredit oluvchilari va omonatchilarning manfaatlarini himoya qilish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tijorat banklari uchun quyidagi iqtisodiy normativlarni belgilaydi:

Oldingi tahrirga qarang.

— ustav fondining eng kam miqdori tijorat banklari uchun 100 million so‘m, kooperativ va xususiy banklar uchun —50 million so‘mga teng bo‘lib, muassislar bank ish boshlaguniga qadar uni to‘lashlari kerak. Bundan buyon “100” va “50” ko‘rsatkichlari pul qadrsizlanishining indeksini inobatga olib, O‘zbekiston Respublikasida eng kam oylik ish haqining o‘sishiga mos ravishda aniqlashtirib boriladi.

(19-modda 2-bandining ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1993-yil 7-maydagi 858-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1993-y., 6-son, 242-modda)

— bankning o‘z mablag‘lari miqdori bilan uning aktivlari summasi o‘rtasidagi yo‘l qo‘yiladigan eng katta nisbat;

— O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankiga joylashtiriladigan majburiy rezervlarning miqdori;

— bir qarz oluvchiga tavakkal qilib beriladigan qarzning eng katta miqdori;

— balans barqarorligining ko‘rsatkichi;

fuqarolar omonatlari sug‘urtasining umumiy bank fondiga va o‘z rezerv fondiga foydadan ajratmalar normativlari;

valyuta va kurs tavakkallari miqdorlarini cheklash.

3. Tijorat banki iqtisodiy normativlarni buzgan taqdirda O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki ana shu holga barham berish muddatlari va shartlarini belgilaydi.

Normativlar muntazam ravishda buzilgan, O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining bank operatsiyalarini normativlarga muvofiqlashtirish muddatlari va shartlariga doir ko‘rsatmalari bajarilmagan, yil zarar ko‘rib yakunlangach, bank kreditorlari manfaatlariga xavf soladigan ahvol yuzaga kelgan taqdirda O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tijorat banki muassislari (qatnashchilari) oldiga yoki, basharti bank davlat-tijorat banki bo‘lsa, tegishli idora oldiga:

— bankni moliyaviy jihatdan sog‘lomlashtirish chora-tadbirlarini ko‘rish;

— bankni qayta tashkil etish;

— bankni tugatish haqida masala qo‘yishi mumkin.

4. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki ushbu moddada belgilangan normativlarni buzayotgan banklar uchun iqtisodiy jazo sifatida:

— bankning qonunni buzish orqali olgan qo‘shimcha daromadi miqdorida jarima pulni undirish;

— majburiy rezervlarning normalarini oshirish;

— bank operatsiyalarini amalga oshirish uchun bergan litsenziyani qaytarib olishi mumkin.

4-1. Tijorat banklari sho’balarining rahbarlari tomonidan to‘lovlar o‘z vaqtida o‘tkazilmagan va ularning gumashtalik hisob raqamlari qoniqarsiz ahvolda bo‘lgan hollarda O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki ularga nisbatan quyidagi jazolarni qo‘llanishi mumkin:

bank sho’basining qonunga xilof harakati natijasida olingan qo‘shimcha daromadi miqdorida undan jarima puli undirish;

korxonalarning hisob raqami orqali to‘lovlar o‘tkazilishi kechikishiga muntazam ravishda yo‘l qo‘yib kelayotgan sho’ba tugatilishini tijorat bankidan talab qilish, basharti yuqorida qayd etilgan talabni bajarishdan asossiz ravishda bosh tortilgan taqdirda, bank operatsiyalarini bajarishi uchun mazkur bankka berilgan litsenziyani qaytarib olish.

(19-moddaning 4-1-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1995-yil 31-avgustdagi 118-I-son Qonuniga asosan kiritilgan — Oliy Majlis Axborotnomasi, 1995-y., 9-son, 193-modda)

5. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tijorat banklari va ularning sho’balari uchun ular tahlil va nazorat vazifalarini bajarishida zarur bo‘lgan hisobot va boshqa materiallarning xarakteri hamda hajmini belgilaydi. Tijorat banklari va sho’balari qayd etilgan materiallarni O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki belgilangan muddatlarda taqdim etishlari shart.

6. O‘zbekiston Respublikasi hududida joylashgan tijorat banklari, ularning sho’balari va boshqa davlatlar banklarining sho’balari faoliyati ustidan nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan ushbu Qonunga va O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining Ustaviga muvofiq amalga oshiriladi.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki nazorat vazifalarini amalga oshirish yo‘lida tijorat banklari operatsiyalarini yoppasiga yoki oralatib, tanlab tekshirish tayinlashga haqlidir. Banklar faoliyatini tekshirish O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tizimi mutaxassislari va auditor tashkilotlar tomonidan amalga oshiriladi.

(19-modda O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonunining 1 va 17-bandlari tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to‘g‘risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.19.00.00 Bank tizimi / 07.19.02.00 Tijorat banklari. Xususiy banklar. Xorijiy banklar]

III-1 BO‘LIM. O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI TAShQI IQTISODIY FAOLIYAT MILLIY BANKI

19-1-modda. O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy bankining vazifalari

O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy banki Hukumatning xalqaro iqtisodiy munosabatlar sohasidagi siyosatini ro‘yobga chiqaruvchi, tashqi iqtisodiy faoliyatga xizmat ko‘rsatishni ta’minlovchi va valyuta mablag‘larini jamlovchi ixtisoslashtirilgan bankdir.

O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy banki respublika Markaziy banki va Hukumatning topshirig‘iga binoan:

eksport tovarlari ishlab chiqarishni tashkil etish va rivojlantirish uchun chet el valyutasida kreditlar beradi, O‘zbekiston Respublikasiga chet el valyutasida yetkazib berilayotgan va respublika chet el valyutasida olayotgan davlat zayomlari va kreditlariga xizmat ko‘rsatadi, ular yuzasidan hisobotlar qiladi;

xalqaro valyuta-kredit bozorlarida operatsiyalar bajaradi;

kontrakt shartlarini bajarishlari vaqtida chet el banklari, konsernlari, firmalari va boshqa sheriklar aybi bilan olinmay qolgan mablag‘larni undirishga ko‘maklashadi;

hukumatlararo bitimlarning to‘lov shartlarini ishlab chiqishda qatnashadi;

ustavda nazarda tutilgan boshqa vazifalarni ham bajaradi.

O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy banki O‘zbekiston Respublikasi Hukumati tomonidan tasdiqlanadigan va O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan ro‘yxatga olinadigan o‘z ustavi asosida amal qiladi.

(III-1-bo‘lim O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuniga asosan kiritilgan — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to‘g‘risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.19.00.00 Bank tizimi / 07.19.02.00 Tijorat banklari. Xususiy banklar. Xorijiy banklar]

IV BO‘LIM. TIJORAT BANKLARI

20-modda. Tijorat bankining vazifalari

Tijorat (aksiyali, pay asosidagi va xususiy) banklar yuridik va xususiy shaxslarga ushbu Qonunda nazarda tutilgan operatsiyalarni bajarish va xizmatlar ko‘rsatish orqali shartnoma asoslarida kredit-hisob-kitob va o‘zga xil bank xizmati ko‘rsatadilar.

Tijorat banklari ustav kapitali kimga qarashli ekanligiga va uni shakllantirish uslubiga qarab, bajarilayotgan operatsiyalarning turi, faoliyat ko‘rsatish hududi va tarmoq belgisiga qarab bir-biridan farqlanadi.

Respublika, mintaqa dasturlari va o‘zga dasturlarni pul bilan ta’minlash uchun O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartib va shartlarda maxsus tijorat banklari tashkil etilishi mumkin.

Tijorat banklari O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankidan tegishli litsenziya olganlaridan keyin chet el valyutasida operatsiyalar amalga oshiradilar.

(20-modda O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

21-modda. Tijorat banklarini tuzish tartibi

Oldingi tahrirga qarang.

Tijorat banklari va ularning sho’balari O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan ro‘yxati olinadi.

(21-moddaning birinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Ro‘yxatga olish pullidir. Ustavni ro‘yxatga olish xususidagi hujjat bank faoliyatini boshlashga berilgan ruxsatdir.

22-modda. Tijorat banklarining ustavlari

1. Tijorat banklari o‘z ustavlari asosida ish olib boradigan. Davlat tijorat bankining ustavi bankni tuzishga qaror qilgan organ tomonidan tasdiqlanadi. Sherikchilik asosida tuzilgan tijorat bankining ustavi muassislar (qatnashuvchilar) yig‘ilishi tomonidan tasdiqlanadi.

2. Bankning ustavida:

Oldingi tahrirga qarang.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki bilan o‘zaro munosabatlari;

(22-moddaning 2-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuniga asosan birinchi xatboshisi bilan to‘ldirilgan — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

— bankning nomi va u joylashgan yer (aloqa manzilgohi);

— bank amalga oshiradigan operatsiyalarning ro‘yxati;

— bank tashkil etadigan fondlarning ro‘yxati, ustav fondining miqdori;

— bank huquqiy shaxs ekanligi va u to‘la xo‘jalik hisobi va o‘zini o‘zi moliya bilan ta’minlashi negizida ishlashi to‘g‘risidagi nizom;

— bankning boshqaruv idoralari, ularning tarkibi va tuzish tartibi to‘g‘risidagi nizom;

— bankka qarashli muassasalarning ro‘yxati, ularning maqomi;

— bank va uning sho’balarini tashkil etish hamda ularning faoliyatini to‘xtatish tartibi;

— faoliyat to‘g‘risidagi ma’lumotlarni matbuotda e’lon qilish majburiyati (tartibi) aks ettirilgan bo‘lishi lozim.

Oldingi tahrirga qarang.

3. Sherikchilik asosida tuzilgan bankning ustavi shu moddada keltirib o‘tilgan talablardan tashqari, “Xo‘jalik jamiyatlari va shirkatlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining Qonunida ko‘rsatilgan talablarga javob berishi lozim.

(22-moddaning 3-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1993-yil 7-maydagi 858-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1993-y., 6-son, 242-modda)

4. Ustavga bank faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlari bilan bog‘liq boshqa qoidalar ham kiritilgan bo‘lishi mumkin. Ustavga o‘zgartirishlar O‘zbekiston Respublikasi qonunlaridagi o‘zgarishlar munosabati bilan kiritiladi.

23-modda. Tijorat banklarining ustav fondlarini tashkil etish

Tijorat banklarining ustav fondi qatnashchilarning badallari, aksiyalar chiqarish va sotish hisobiga vujudga keltiriladi.

24-modda. Tijorat banklarining muassislari, aksionerlari (qatnashchilari)

Xalq deputatlari Sovetlarining hamma bosqichlari va ularning ijroiya organlari, siyosiy tashkilotlar va ixtisoslashgan jamoat fondlaridan tashqari barcha huquqiy va xususiy shaxslar tijorat banklarining muassislari, aksionerlari (qatnashchilari) bo‘lishlari mumkin.

Har bir muassis, aksionerlar (qatnashuvchilar)ning ulushlari ustav kapital miqdorining 35 foizidan oshmasligi kerak.

25-modda. Banklarning ajnabiy muassislari

Chet el banklarini va chet el kapitali ishtirokidagi banklarni tashkil etish vaqtida chet ellik muassislarning biri bank bo‘lishi kerak.

26-modda. Banklarning mustaqilligi

O‘zbekiston Respublikasidagi tijorat banklari bank operatsiyalarini amalga oshirish bilan bog‘liq qarorlarni qabul qilish vaqtida davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralariga bo‘ysunmaydilar. Davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralarining xodimlari banklar boshqaruv idoralarida qatnashishlari (o‘rindoshlik asosida lavozim egallashlari) taqiqlanadi.

27-modda. Tijorat banklariga soliq solish

Tijorat banklari O‘zbekiston Respublikasining soliq to‘g‘risidagi amaldagi qonunlariga muvofiq soliqlar to‘laydilar.

28-modda. Tijorat banklarining mulkiy javobgarligi

Tijorat banklari o‘zlariga qarashli barcha mol-mulklar bilan majburiyatlari bo‘yicha javobgardirlar. Ular muassislar va ishtirokchilarning majburiyatlari bo‘yicha javobgar bo‘lmaydilar. Muassislar va ishtirokchilar bank majburiyatlari bo‘yicha o‘z ulushlari doirasida javobgardirlar, basharti ularning ustavlarida o‘zgacha hol nazarda tutilmagan bo‘lsa.

V BO‘LIM. BANKNING MOLIYAVIY JIHATDAN MUSTAHKAMLIGI VA UNING MIJOZLARI MANFAATLARINI HIMOYa QILISh

29-modda. Tijorat banklari uchun belgilangan iqtisodiy normativlarga rioya etish

Bankning moliyaviy jihatdan mustahkamligini ta’minlash va uning mijozlari manfaatlarini himoya qilish uchun, tijorat banklari ushbu Qonunning 19-moddasida sanab o‘tilgan normativlarga rioya etishlari shart.

30-modda. Bankning o‘z mablag‘lari

Quyidagilar bankning o‘z mablag‘lari hisoblanadi:

— ustav fondi;

— rezervlar va foyda hisobiga vujudga keladigan hamda bankning balansida turadigan boshqa fondlar;

— taqsimlanmagan foyda, aksiyachilar yoki paychilar o‘rtasida aksiyalarni taqsimlash hisobiga yoxud pay miqdorini oshirish hisobiga olingan mablag‘.

31-modda. Bank aktivlari

Quyidagilar bank aktivlari hisoblanadi:

— huquqiy va xususiy shaxslarga beriladigan qarzlar;

— qimmatli qog‘ozlar investitsiyalar;

— ko‘chmas mol-mulkka investitsiyalar;

— boshqa aktivlar.

32-modda. Yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan yo‘qotishlar o‘rnini qoplash uchun rezervlar

Oldingi tahrirga qarang.

Tijorat banklari yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan yo‘qotishlar o‘rnini qoplash uchun olinadigan foydadan O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilab qo‘yilgan tartibda sug‘urta va rezerv fondlari tashkil etadilar.

(32-modda matni O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

33-modda. Bank siri

1. O‘zbekiston Respublikasidagi banklar o‘z mijozlari va gumashtalarining operatsiyalari, hisob raqamlari hamda omonatlari bo‘yicha sirni saqlash kafolatini beradilar. Bankning barcha xizmatchilari bankning, bank mijozlari va gumashtalarining operatsiyalari, hisob raqamlari va omonatlarini sir saqlashlari shart.

Oldingi tahrirga qarang.

2. Huquqiy va xususiy shaxslarning operatsiyalari hamda hisob raqamlariga doir ma’lumotlar huquqiy va xususiy shaxslarning o‘zlariga qonunlarda nazarda tutilgan hollarda tergov organlariga, sudlarga, yoki xo‘jalik sudlariga va auditor tashkilotlariga, soliq solish masalalari yuzasidan moliya va soliq idoralariga berilishi mumkin.

(33-moddaning 2-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1993-yil 7-maydagi 858-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1993-y., 6-son, 242-modda)

3. Fuqarolarning hisob raqamlari va omonatlari bo‘yicha ma’lumotlar mijozlarning o‘zlari yoki ularning vakillaridan tashqari sud va tergov organlariga ham ularning qaramog‘ida bo‘lgan ishlar bo‘yicha mijozlarning hisob raqamlaridagi va omonatlaridagi pul mablag‘lari va boshqa boyliklari xatlanishi, ulardan haq undirilishi yoki mol-mulki musodara qilinishi mumkin bo‘lgan hollarda.

4. Hisob raqamlari va omonatlarining egalari vafot etgan taqdirda ularga qarashli hisob raqamlari va omonatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar ana shu hisob raqamlari va omonatlarning egalari bank uchun qoldirgan vasiyatnomada ko‘rsatilgan shaxslarga, davlat notarial-idoralariga (ularning ixtiyoridagi vafot etgan omonatchining omonati bo‘yicha merosxo‘rlik ishiga taalluqli bo‘lsa), shuningdek xorijiy mamlakatlarning konsullik muassasalariga beriladi.

34-modda. Banklardagi pul mablag‘larini va boshqa boyliklarni xatlash va undirib olish

Oldingi tahrirga qarang.

1. Huquqiy shaxslarning chet el va xalqaro tashkilotlarning bankda saqlanayotgan pul mablag‘lari va boshqa boyliklarini xatlash faqat tergov organlarining qarorlari, sudlar yoki xo‘jalik sudlarining hal qiluv qarorlari bilan, shuningdek shu boyliklardan haq undirib olish esa — faqat sudlar tomonidan berilgan ijro varaqlari, xo‘jalik sudlari buyrug‘iga hamda boshqa ijro hujjatlariga binoan, shuningdek davlat soliq organlarining talabiga binoan amalga oshiriladi.

(34-moddaning 1-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1993-yil 7-maydagi 858-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1993-y., 6-son, 242-modda)

2. Fuqarolarning banklarda saqlanayotgan pul mablag‘lari va boshqa boyliklarini xatlash va haq undirib olish faqat sud hukmi yoki qarori bilan amalga oshirilishi mumkin.

Fuqarolarning pul mablag‘lari va boshqa boyliklarini musodara qilish faqat musodara qilish to‘g‘risidagi qonuniy kuchga kirgan hukm yoki mol-mulkni musodara qilish haqida qonunga muvofiq chiqarilgan qaror asosida amalga oshirilishi mumkin.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to‘g‘risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.21.00.00 Bank faoliyati / 07.21.10.00 Banklararo operatsiyalar va yuridik, jismoniy shaxslar o‘rtasida operatsiyalar]

VI BO‘LIM. BANKLAR O‘RTASIDAGI MUNOTSABATLAR VA TIJORAT BANKLARI TOMONIDAN MIJOZLARGA XIZMAT KO‘RSATISh

35-modda. Banklararo depozit, kredit va boshqa operatsiyalar

1. Tijorat banklari shartnoma asoslarida bir-birlarining mablag‘larini depozit, kredit shaklida jalb etishlari, joylashtirishlari, o‘z ustavlarida ko‘rsatilgan boshqa o‘zaro operatsiyalarni amalga oshirishlari mumkin.

Oldingi tahrirga qarang.

2. Mijozlarga kredit berish va o‘z zimmasiga olgan majburiyatlarni bajarish uchun mablag‘ etishmay qolgan taqdirda tijorat banklari kredit olish uchun O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankiga murojaat qilishlari mumkin.

(35-moddaning 2-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

36-modda. Tijorat banklarining kreditlari bo‘yicha foiz stavkalari

Tijorat banklari operatsiyalari bo‘yicha foiz stavkalari ularning o‘zlari tomonidan mustaqil belgilanadi, ammo bu stavkalar davlat pul-kredit siyosatining bosh yo‘nalishlarida belgilab beriladigan foiz stavkalari siyosatiga asoslangan holda har yili O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilanadigan eng yuqori stavkalardan ortiq bo‘lmasligi kerak”.

(36-modda O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

37-modda. Bank va uning mijozi orasidagi munosabatning shartnomaviy xarakteri

1. Banklar bilan mijozlar o‘rtasidagi munosabat shartnomaviy xarakterga egadir.

2. Mijozlar o‘zlariga kredit hisob-kitob va kassa xizmatini ko‘rsatadigan bankni mustaqil tanlaydilar.

38-modda. Monopoliyaga qarshi qoidalar

1. Banklarning foiz stavkalari va vositachilik haqi miqdorlarini belgilash masalalarida bank operatsiyalari bozorini monopoliyalashtirish, bank ishida raqobatni cheklash maqsadlarida o‘zlarining ittifoqlaridan, uyushmalaridan va boshqa birlashmalaridan foydalanishi taqiqlanadi.

Oldingi tahrirga qarang.

2. Monopoliyaga qarshi qoidalarga rioya qilishni O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki, shuningdek monopoliyaga qarshi qonunlarga muvofiq shu maqsadda tashkil qilingan organlar nazorat qiladi.

(38-moddaning 2-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

39-modda. Banklar o‘rtasidagi hisob-kitoblar

Oldingi tahrirga qarang.

1. Banklar o‘rtasidagi hisob-kitoblarni amalga oshirish uchun O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki o‘z muassasalarida tijorat banklari uchun gumashtalik hisob raqamini ochadi.

(39-moddaning 1-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

2. Banklar hisob-kitoblarni O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan qabul qilingan shakllarda amalga oshiradilar.

(39-moddaning 2-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

40-modda. Kreditning qaytarilishini ta’minlash

Banklar kreditni o‘z vaqtida qaytarishni ta’minlash borasida mijozlarning garovlarini, kafolatlarini, ishonchnomalarini va boshqacha shakldagi majburiyatlarni qabul qiladilar.

Banklar kreditni moddiy boyliklar bilan ta’minlanmagan holda (blankadagi kredit) berish to‘g‘risida qaror qabul qilishlari mumkin.

41-modda. Qarzdorlarni to‘lovga qobiliyatsiz deb e’lon qilish

Oldingi tahrirga qarang.

Bankdan olgan kreditlarni o‘z vaqtida qaytarish yuzasidan o‘z zimmasiga olgan majburiyatlarini bajarmagan qarzdorlarni bank to‘lovga qobiliyatsiz deb e’lon qilib, asosiy kredit berganlarga, yuqori turuvchi idoraga, korxona ro‘yxatga olingan mahalliy hokimiyat va boshqaruv idorasiga qarzdor (qatnashchilar)ni ta’sis etuvchilarga xabar berishi mumkin.

(41-moddaning matni O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

42-modda. To‘lovga qobiliyatsiz deb topilgan qarzdorga nisbatan ko‘riladigan chora-tadbirlar

To‘lovga qobiliyatsiz deb topilgan qarzdorga nisbatan, bankning taklifiga binoan, quyidagi chora-tadbirlar qo‘llanilishi mumkin:

operativ boshqaruvni bank kreditor ishtirokida tayinlangan ma’muriyatga topshirish;

qayta tashkil etish.

Oldingi tahrirga qarang.

Bank taklif etgan chora-tadbirlar qarzdorning huquqiy maqomiga qarab uning yuqori organi, mahalliy hokimiyat va boshqaruv idorasi, muassislar (qatnashchilar) tomonidan amalga oshiriladi.

(42-moddaning so‘nggi xatboshi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

43-modda. Garov

Oldingi tahrirga qarang.

1. Banklar “Garov to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq garovga qo‘yilmagan moddiy-tovar boyliklarni, mijoz ishlab chiqaradigan mahsulotni, qimmatli qog‘ozlarni, tovar-taqsimot hujjatlarini va boshqa boyliklarni garovga qabul qilishlari mumkin. Hamma garovga olingan boyliklar mijoz hisobidan sug‘urta qilingan bo‘lishi kerak.

(43-moddaning 1-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1993-yil 7-maydagi 858-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1993-y., 6-son, 242-modda)

2. Asosiy vositalarga kiruvchi binolar, inshootlar, uskunalar va boshqa mol-mulk, basharti, mijoz ularga egalik qilish huquqiga ega bo‘lsa, garov sifatida qabul qilinishi mumkin.

3. Garov to‘g‘risidagi shartnomada nazarda tutilgan hollarda bank garovga qo‘yilgan mol-mulkni sudga yoki xo‘jalik sudiga murojaat qilmasdan mustaqil ravishda sotishga haqlidir.

4. Bankka garovga qo‘yilgan mol-mulkni sotishdan tushgan mablag‘dan bank garov bilan ta’minlangan qarzni to‘lash uchun foydalanadi, bunda bank boshqa yuridik va jismoniy shaxslarning da’volariga nisbatan ustunlikka ega bo‘ladi.

(43-moddaning 2—4-bandlari O‘zbekiston Respublikasining 1993-yil 7-maydagi 858-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1993-y., 6-son, 242-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

(43-moddaning 5-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1993-yil 7-maydagi 858-XII-son Qonuniga asosan chiqarib tashlangan — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1993-y., 6-son, 242-modda)

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to‘g‘risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.21.00.00 Bank faoliyati / 07.21.21.00 Bank faoliyatining boshqa masalalari]

VII BO‘LIM. O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA JAMG‘ARMA IShLARI

44-modda. Aholining jamg‘arma omonatlari

1. O‘zbekiston Respublikasida aholining jamg‘arma omonatlari barcha tijorat banklari tomonidan qabul qilinishi mumkin.

Oldingi tahrirga qarang.

2. Banklar aholidan omonatlar qabul qilib olish bo‘yicha operatsiyalarni bajarishda o‘z shartlarini mustaqil belgilaydilar. Pul muomalasi mustahkamligini ta’minlash va pul qadrsizlanib narx oshishining oldini olish uchun O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki omonatlar va qimmatbaho qog‘ozlar bo‘yicha cheklashlarni joriy etishi mumkin.

(44-moddaning 2-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

3. Omonatlar bo‘yicha olinadigan daromadlarga soliq solinmaydi.

4. Omonatlar bo‘yicha pul qabul qilib olish banklar tomonidan amalga oshiriladi va omonatchiga jamg‘arma hujjati beriladi.

45-modda. Omonatchilarning saqlanishini ta’minlash bo‘yicha banklarning majburiyatlari

Aholidan omonatlarni qabul qiluvchi tijorat banklari jalb etilgan mablag‘lardan shunday foydalanishi kerakki, natijada omonatchilar oldidagi majburiyatlar o‘z vaqtida bajarilsin va mablag‘larning saqlanishi ta’minlansin.

Oldingi tahrirga qarang.

Shu maqsadda tijorat banklari, O‘zbekiston Respublikasi Jamg‘arma bankidan tashqari, O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki belgilab qo‘yadigan tartibda va shartlar asosida aholining omonatlarini sug‘urta qiladigan banklararo fondlarni tuzishlari shart.

(45-moddaning ikkinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

46-modda. Mehnat jamg‘armalari va aholiga kredit berish banki

Oldingi tahrirga qarang.

1. Mehnat jamg‘armalari va aholiga kredit berish banki (O‘zbekiston Respublikasi Jamg‘arma banki) aholi mablag‘larini banklarga jalb qilish va ularni joylashtirish operatsiyalarini amalga oshiradigan ixtisoslashtirilgan davlat-tijorat bankidir.

(46-moddaning 1-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

2. O‘zbekiston Respublikasi Jamg‘arma bankida aholi omonatlari saqlanishi va o‘z vaqtida qaytarilishini O‘zbekiston Respublikasi kafolatlaydi.

Oldingi tahrirga qarang.

3. O‘zbekiston Respublikasi Jamg‘arma banki jalb etgan pul mablag‘lari xalq xo‘jaligining kredit resurslariga bo‘lgan ehtiyojini qondirish uchun shartnoma asosida O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankiga beriladi va O‘zbekiston Respublikasi Jamg‘arma banki tomonidan Jamg‘arma banki muassasalari bevosita xizmat ko‘rsatadigan aholi va yuridik shaxslarga kredit berishdan foydalaniladi, shuningdek O‘zbekiston Respublikasi qarz majburiyatlariga joylashtiriladi.

(46-moddaning 3-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

Oldingi tahrirga qarang.

4. O‘zbekiston Respublikasi Jamg‘arma banki O‘zbekiston Respublikasi Hukumati tasdiqlaydigan va O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan ro‘yxatga olinadigan o‘z ustavi asosida faoliyat ko‘rsatadi.

(46-moddaning 4-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

47-modda. Omonat qo‘yuvchilar

Oldingi tahrirga qarang.

1. O‘zbekiston Respublikasining va boshqa davlatlarning fuqarolari, shuningdek fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar omonat qo‘yuvchi bo‘lishlari mumkin.

(47-moddaning 1-bandi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

2. Omonatchilar o‘z jamg‘armalarini saqlash uchun o‘zlari xohlagan bankni tanlab oladilar, ular bir va bir necha bankka omonatlarini qo‘yishlari mumkin.

3. Omonatchilar o‘z jamg‘armalarini tasarruf etishlari, omonatlar bo‘yicha foiz tarzida yoki bank taklif etadigan boshqa ko‘rinishda foyda olishlari, naqd pulsiz hisob-kitob operatsiyalarini amalga oshirishlari mumkin.

4. Omonat qo‘yuvchi vafot etgan taqdirda omonatni istagan shaxsga yoki davlatga berish to‘g‘risida bankka topshiriq berishi mumkin.

Oldingi tahrirga qarang.

Omonat qo‘yuvchi vafot etgan taqdirda banklar topshiriq berilmagan omonatni O‘zbekiston Respublikasi qonunlarida belgilangan tartibda merosxo‘rlarga beradilar.

(47-moddaning so‘nggi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

48-modda. Voyaga etmaganlarning omonatlarga doir huquqlari

1. O‘z nomiga omonat qo‘ygan voyaga etmagan shaxs bu omonatni mustaqil tasarruf etadi.

2. Kimdir tomonidan voyaga etmagan shaxs nomiga qo‘yilgan omonatlarni:

a) voyaga etmagan shaxs 15 yoshga to‘lganiga qadar — voyaga etmagan shaxsning ota-onasi yoki boshqa qonuniy vakillari;

b) voyaga etmagan shaxs 15 yoshga to‘lganda — ota-onasi yoki boshqa qonuniy vakillarining roziligi bilan voyaga etmagan shaxsning o‘zi tasarruf qiladi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to‘g‘risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.21.00.00 Bank faoliyati / 07.21.17.00 Banklarda buxgalteriya hisobi va hisobot]

VIII BO‘LIM. TIJORAT BANKLARIDA HISOB VA HISOBOT BERISh HAMDA ULAR FAOLIYATINI NAZORAT QILISh

49-modda. Tijorat banklarida hisob va hisobot berish

Oldingi tahrirga qarang.

Tijorat banklarida muxosibot hisobi va hisobot berish O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilangan yagona qoidalar asosida amalga oshiriladi.

(49-moddaning matni O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

50-modda. Yillik balans, ko‘rilgan foyda va zarar hisoblarini e’lon qilish

Oldingi tahrirga qarang.

Tijorat banklari O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki belgilaydigan shakl va muddatlarda yillik balans, ko‘rilgan foyda va zarar hisoblarini bu hisoblarda berilgan ma’lumotlarning to‘g‘riligini auditor tashkilotlar tasdiqlanganidan keyin e’lon qiladilar.

(50-moddaning matni O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 2-iyuldagi 629-XII-son Qonuni tahririda — Oliy Kengash Axborotnomasi, 1992-y., 10-son, 396-modda)

51-modda. Auditor tekshiruvlar

Qonunlarga muvofiq tekshiruvlarni o‘tkazish vakolati berilgan auditor tashkilotlar tijorat banklarining faoliyatini tekshirishi kerak.

O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti I. KARIMOV

Toshkent sh.,

1991-yil 15-fevral,

205-XII-son
(O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi, 1991-y., 4-son, 84-modda; 1992-y., 10-son, 396-modda; 1993-y., 6-son, 242-modda; O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1995-y., 9-son, 193-modda)