1-Modul. Psixologiya predmeti 1-mavzu. Psixologiya fanining predmeti va rivojlanish tarixi. Reja

FAOLIYATNING XARAKTERIGA KO'RA  

MEHNAT PSIXOLOGIYASI - turli xil ijtimoiy hayotda inson 

faoliyatining psixik xususiyatlarini o'rganadi.  

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hozirgi zamon psixologiyasi shakllanishining turli bosqichlarida va amaliyotning har xil 

sohalari bilan bog`liq ilmiy fanlarning juda ham kеng tarmoqli tizimi tashkil etadi. 

Psixologiya  tarmoqlarini  tasnif  qilish  uchun  quyidagi  psixologik  jihatlar  asos  qilib 

olinadi:  

1.  Aniq  faoliyat;  2.  Rivojlanish;  3.  Odamning  jamiyatga,  o`zi  yashayotgan  muhitga 

munosabatlari. 

Hozirgi zamon psixologiyasi tarmoqlarini uch guruhga ajratish mumkin:  

1.  Psixik  faoliyatning  umumiy  qonuniyatlarini  o`rganuvchi  psixologiya  sohalari  - 

umumiy psixologiya, zoopsixologiya. 

2. Kishilarga ta`sir etish, ularga ta`lim va tarbiya bеrish, psixik rivojlanishni boshqarish, 

ya`ni  psixik  taraqqiyot  sharoitlarini  o`rganadigan  soha  psixologiyasi  (yosh  psixologiyasi, 

pеdagogik psixologiya)  

3.  Har  turli  faoliyat  sohalaridagi  kishilar  psixikasini  o`rganuvchi  psixologiya-mеhnat 

psixologiyasi,  muhandislik  psixologiyasi,  sport  psixologiyasi,  yuridik  psixologiya,  savdo 

psixologiyasi, tibbiyot psixologiyasi, san`at psixologiyasi va h. 

Bu  tarmoqlar  ichida  yana  bir  qancha  tarmoqlar  ham  mavjudki,  bo`lar  tеgishli  soha 

odamlari  uchungina  zarurdir.  Masalan,  yosh  psixologiyasi  o`z  navbatida  maktabgacha  tarbiya 

psixologiyasi,  kichiq  maktab  yoshi  psixologiyasi,  o`smirlik  psixologiyasi,  o`spirinlik 

psixologiyasi,  oliy  maktab  psixologiyasi,  qarilik  davri  psixologiyasi  -  gеrontoliya  singari 

tarmoqlarga ajralishi mumkin. 

Shuningdеk,  psixik  rivojlanishda  normadan  o`gan  bolalar,  ya`ni  anomal  taraqqiyot 

psixologiyasi  yoki  maxsus  psixologiya  ham  bor.  Patopsixologiya  -  kasallar  psixologiyasi. 

Oligofrеnopsixologiya - aqli zaiflar psixologiyasi, surdopsixologiya - kar-soqovlar psixologiyasi, 

tiflo psixologiya – ko`zi ojizlar psixologiyasi. 

Psixologiya  ko`plab  fanlar  bilan  uzviy  bog`liq  holda  rivojlanib  bormoqda.  Psixologiya 

falsafa, tarix, san`atshunoslik, texnika, pedagogika fanlari  bilan uzviy bog`liq. Shunga muvofiq 

---

psixologiyani  fanlar  orasidagi  bog`liqligini  tahlil  qilsak.  Ayniqsa  psixologiya  fanining  fanlar 

tizimida tutgan o`rni xususida quyidagi jadvalda ma`lumotlar keltiriladi: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Psixologiya falsafa fani bilan chambarchas bog`langan. Bu bog`liqlik ikkala fanning inson 

va  uning  hayoti  mohiyatini  to`la  anglash  va  rivojlantirish  an`analarini  belgilashdagi  o`rni  va 

ahamiyatidan kelib chiqadi.  

Tabiat,  jamiyat  va  inson  tafakkurini  rivojlanishiga  oid  bo`lgan  umumiy  qonuniyatlar  va 

tamoyillarni  psixologiya  falsafaning  bazasidan  oladi  va  shu  bilan  birga  o`zi  ham  inson  ongi  va 

tafakkuri  qonuniyatlari  sohasidagi  yutuqlar  bilan  falsafani  boy  ma`lumotlarga  ega  bo`lishiga 

yordam  beradi.  Shuni  alohida  ta`kidlash  joizki,  mustaqillik  mafkurasi  va  milliy  ongni 

shakllanishiga  taalluqli,  umumiy,  ilmiy  qonuniyatlarni  tizimlashda  bu  ikkala  fan  -  falsafa  va 

psixologiyaning  hamkorligi  bevosita  sezilmoqda.  Bu  bog`liqlik  avvalo  yangicha  tafakkur  va 

dunyoqarashni  shakllantirish  muammosi  ko`ndalang  turgan  tarixiy  davrda  milliy  istiqlol 

qoyalarini yurtdoshlarimiz ongi va tafakkurida shakllantirish kabi dolzarb vazifalarni bajarishga 

xizmat qilmoqda.