1. Mexanik harakat

Fazo va vaqt – materiyaning mavjudlik formasidir. Nyuton tomonidan kiritilgan absolyut harakatsiz va bo’sh fazo tasavvuri ma’noga ega emas. Fazo, uning geometric elementlari (nuqta, chiziq, sirt, hajm) tushunchalari moddiy, deyarli
o’zgarmas jismlar xossalarining abstraksiyalari sifatida yuzaga keldi. Nyuton mexanikasida fazo o’zining barcha qismlarida bir jinsli va izotrop (ya’ni, uning xossalri yo’nalishiga bog’liq emas) deb hisoblanadi; boshqacha aytganda, fizikaviy
fazo Evklid geometriyasi bayon qilganidek tasavvur qilinadi. Bizning kursda
qaraladigan mexanikaviy hodisalar uchun fazoni yuqori darajada aniqlik bilan Evklid fazosi kabi tasavvur qilish mumkin. Bu hodisalarni tahlil qilishda fazoni bir jinsli va izotrop deb hisoblash mumkin. Biroq absolyut harakatsiz hech narsa bilan bog’lanmagan fazoning mavjudligini taxmin qilish noto’g’ri: fazoni biz hamma vaqt muayyan jismlar, sanoq jismlari bilan bog’langan holda tasavvur qilamiz.
Nyuton nazariyasiga ko’ra vaqt - jismlarga bog’liq bo’lmagan holda mavjud
bo’lgan absolyut davomiylikdir.
Buni ham asoslash qiyin: vaqt materiyaning
mavjudlik formasi bo’lganidan, davomiylikni materiyadan ajratib bo’lmaydi.
Bitta sanoq sistemasi doirasida barcha protsesslar va hodisalar uchun yagona
davomiylik o’lchovini toppish va yagona vaqt mavjud deyish mumkin. Biroq
nisbiylik nazariyasida ko’rsatilganidek, bitta sanoq sistemasining turli joylarida sodir bo’luvchi bir vaqtli voqealar, agar ularni harakatlanayotgan boshqa sanoq sistemasiga nisbatan qaralsa, ular turli vaqt momentlarida yuz beradi. Demak, vaqtning o’tishi sanoq sistemalarning nisbiy harakati bilan bog’langan; barcha sanoq sistemalari uchun yagona, absolyut vaqt mavjud emas. Bu barcha holatlar barcha sanoq sistemalarida yorug’lik tezligining doimiyligi oqibatidir. Protsesslarning davomiyligi harakat bilan bog’liq, vaqt tushunchasi jismlarning bir-biriga nisbatan harakatidan ajralmasdir.
Biroq tezlik yorug’lik tezligiga nisbatan juda kichik bo’ladigan sekin nisbiy
harakatlarda vaqtning sanoq sistemasining nisbiy harakatiga bog’liqligi amalda juda kichik bo’lib, uni tamomila nazarga olmasa bo’ladi.