|
9. «Демократия» юнонча сўз бўлиб, таржимада «халқ ҳокимияти» (демос – халқ, кротос - ҳокимият) маъносини билдиради. Демократия деб юқори ҳокимият тўғридан-тўғри халққа тегишли бўлган ҳам халқнинг арзу-умидлари билан амалга ошадиган мамлакат ҳам жамиятга айтилади. Албатта «демократия» номининг қандай талқин этилиши эмас, балким ўнинг қаншама реал,ҳақиқийлиги, яшашга қобилиятлиги аҳамиятли. «Деган билан, – деб таъкидлайди Ўзбекистон Республикасининг Биринчи Президенти И.А.Каримов, биз ўз хоқишимиздаги демократияга қандай мазмун бермайлик, агар у ҳаётимизнинг ҳар бир сониясига сингиб кетмаса, ҳаётимизнинг ажралмас бўлимига айланмаса, ҳамма чақириқлар ҳам тарифлар я мазмунсиз боқириғ-чақириқлар ёки ҳеч нарсани англатмайдиган сўз ўйини бўлиб қала беради».
10. Демократиянинг вазифаси – фуқароларнинг ҳуқуқлари тан олинадиган ҳам ҳимоя қилинадиган, уларнинг ўз бурчларига бўйсинадиган ҳам бажарадиган жамиятни қуришдан иборат. Лекин шу вақтгача ҳеч қайси давлат бунга тўлиқ эришмаган, фақатгина унга ҳаракат қилиб келмоқда. Демократик бошқариш жараёнида сиёсий ҳаётда иштирок этиш фақат гина фуқароларнинг аҳамиятли сиёсий фаолият белгиси бўлиб гина қолмасдан, бу уларнинг ҳуқуқлари, балким бурчи эканлигин онглаш катта аҳамиятга эга. Шу томонларин да ҳисобга олиш аҳамиятли.
Демак, биринчидан, демократик жамият давлатчилик соҳасида ҳар бир мамлакат ва халқнинг демократияда умумий эътиборга олинган қадриятлари ҳам тамойиллари ҳисобга олинадиган, миллий маданий меросни хусусиятларига таянадиган, фуқароларнинг ҳуқуқлари тан олинадиган ҳам ҳимоя қилинадиган бошкаришда фуқаролар фаол иштирок этадиган жамият бўлиб ҳисобланади.
Иккинчидан, умумий тарзда демократия деганда, ҳамманинг манфаатлари йўлида кўпчиликнинг ҳокимияти ҳам озчиликнинг эркин ҳурмат қилиш тушунилади.
Учиншидан, ўни талқин қилганда демократия халқнинг ўз эркинлиги ҳам мустақиллигига қарашлари ҳам, ҳар бир шахснинг манфаатлари ҳам ҳуқуқларин чеклашлар, шундай ҳаракатлардан ҳимоялаш ҳам, фуқароларнинг ўзидан-ўзи бошқариш омили эканлигида белгиланади.
11. Ўзбекистонда демократик жамият қуриш назарияси ва амалиёти фани билан боғлиқ тушунчалар ҳам бор. Ўнинг шаклланиши кадимги дунёга бориб тақалади. Демократия ғояси дунёнинг энг ривожланган мамлакатларида асосий ҳам етакчи тамойилига айлангунча ижтимоий ривожланишнинг турли босқичларида мураккаб, қарама-қаршиликлар, айрим Осиёда қайғули ўзгаришларга учраган. Бугунги куни демократик қадриятларнинг асосий тушунчаларин тўлиқ ўзлаштириб олиш жамиятни демократлаштиришнинг аҳамиятли шарти бўлиб қолмақда.
Уларни ўрганишда қўйидаги уч томонни ҳисобга олиш зарур:
ижтимоий гуманитар фанларда қўлланиладиган умумий тушунчалар. Масалан: жамият, цивилизация, эркинлик, ҳуқуқ, конун, маданият, тараққиёт, демократия;
ижтимоий-сиёсий фанларда қўлланиладиган тушунчалар билан яқин бўлган тушунчалар: ҳуқуқий мамлакат,якка мулк, фуқаролик жамияти, сиёсат, сиёсий ҳокимият, сиёсий ташкилотлар, сиёсий тизим, сиёсий режим,сиёсий плюрализм, сиёсий онг, сиёсий маданият ва ҳокоза.
12. Ўзбекистонда демократик жамият қуриш назарияси ва амалиёти фанин ўрганадиган таянч тушунчалар: «Ўзбекистоннинг ўзига хос ва мос ривожланиш йўли», эркинлик, мустақиллик, демократия, қонун устуворлиги, «демократик давлатчилик», «демократик жамият», «демократия», «демократик жамият тўғрисидаги қарашлар», «демократик жамиятнинг миллий маънавий негизлари», «миллий маънавий қадриятлар». Ўзбекистон иқтисодий ҳаётнинг эркин демократлашуви, ижтимоий ҳаёт ҳам демократия, сиёсий ҳаётнинг демократик тамойиллари, «демократик қадриятлар», «Ўзбекистонда фуқаролик жамият қурилиши», «Озод ва обод Ватан, эркин ҳам паравон ҳаёт», «Ўзбекистон ва дунё ҳамжамиятчилиги», «Миллий давлатчилик ҳам демократия», ва.ҳакоза.
Ўзбекистонда демократик жамият қуриш назарияси ва амалиётин ўрганиш жараёнида яна қўйидаги тушунчалар: «либерал демократия», «демократия ва бозор иқтисодиёти», «демократия шароитида инсон ҳуқуқлари ва эркинлиги», «демократия ва миллатлар аро мунасаботлар», «мамлакатни демократик бошқариш», «демократиянинг асосий элементлари» кўпроқ ишлатилиши табиий. Бу тушунчаларининг ҳар бирининг ўзига хос маъноси ҳам мазмуни бор.
Do'stlaringiz bilan baham: |
