1-мавзу: Ўзбекистон тарихи фанининг предмети, уни ўрганишнинг назарий-методологик асослари

Методлар:

• - Диалектик метод. Диалектика (юнонча – dialektike – ривожланиш тўғрисидаги фалсафий таълимот) олам ягона ва яхлит, унда содир бўладиган ҳодисалар, воқеалар умумий ва ўзаро боғланиши, узлуксиз ҳаракатда, зиддиятли тараққиётда бўлади, деб таълим беради. Бу дегани оламда содир бўлган ҳодисалар, воқеалар маълум бир боғланишда, узлуксиз ҳаракатда, зиддиятли тараққиёт жараёнида содир бўлишини инобатга олмоқ лозим. Демак, Ўзбекистон тарихини ўрганар эканмиз, унинг жаҳон тарихининг бир бўлаги эканлигини ёдда тутмоқ керак.
• - Холислик методи. Тарихий воқеа, ҳодисаларни ўрганиш, таҳлил этиш ва ёритишга холислик – ҳаққоний, адолатли ёндашув муҳим методологик қоидадир. Холислик қоидасини тарихий воқеа, ҳодисаларни ўрганаётганда улар билан боғлиқ бўлган барча фактларнинг ҳеч бир истисносиз бутун мажмуи билан бирга олиб текширишни, аниқ, ҳаққоний далилларга асосланишини талаб қилади. Тарихий ҳодисаларни бир бутун ҳолда, ўзаро алоқада ва муносабатда деб ўрганиш керак.
• - Тарихийлик методи. Тарихийлик методи ўрганилаётган давр шарт-шароитларини, тарихий муҳитни инобатга олмоқни тақозо қилади. Воқеа-муносабатларни ўрганишда тарихий боғланиш, тарихий ривожланиш жараёнига эътибор қилмоқ зарур. Ҳар бир ҳодиса қандай тарихий шароитда, муҳитда бўлганлигини, бу ҳодиса ўз тараққиётида қандай асосий босқичларни ўтганлигини, кейинчалик у қандай бўлиб қолганлигини билиш тарихийлик қоидасининг асосий талабидир.

Ўзбекистон тарихининг долзарб муаммолари:

• - Ўзбек ҳалқининг келиб чиқиши ва шаклланиш босқичлари; Ватанимиз ҳудудида энг қадимги даврлардан бошлаб яшаётган аҳоли, уларнинг жойлашуви ва ижтимоий алоқалари; бу аҳолининг қўшни қабилалар ва элатлар билан ўзаро турли муносабатлари.
• - Дастлабки ўзбек давлатчилигининг пайдо бўлиши ва ривожланиши муҳим масаладир. Айниқса, маҳаллий қадимги аҳоли ўтроқ яшаганлиги, деҳқончилик хўжалигини ривожлантирганлиги, дастлабки аҳоли манзилгоҳларининг пайдо бўлганлиги; дастлабки манзилгоҳлар ривожланиб илк шаҳарларга айланганлиги; дастлабки шаҳарларнинг ижтимоий-иқтисодий, маданий ва маъмурий марказлар сифатида ривожланганлиги ва ниҳоят, мазкур жараёнларга асос бўлиб хизмат қилган омиллар ўта муҳимдир.
• - Археологик манбалар асосида ўлкамиз ҳудудида қадимдан вужудга келган илк давлат уюшмалари тарихи, уларнинг ўзаро ва қўшни давлатлар билан олиб борган турли алоқалари, уларнинг тарихий-географик ҳудуди ва чегараларини ўрганиш ҳам мунозарали мавзу ҳисобланади.

3. Ўзбекистон тарихининг долзарб муаммолари, даврлаштириш ва тарихни ўрганишда манбаларнинг аҳамияти.