1-mavzu. Yosh va pedagogik psixologiya fanining tadqiqot sohasi va muammolari Reja

Fanning rivojlanish bosqichlari

Yosh va pedagogik psixologiya alohida predmet sifatida XIX asr boshlarida vujudga kelgan.

Psixologiya faniga bo’lgan zaruriyat: Nega ilmiy yondashuvdan hosil bo’lgan xulosalar intuitsiya va umumiy odatiy ong orqali hosil bo’lgan xulosalardan ko’ra ishonchliroqdir? Ba’zi insonlar o’ylaydilarki, psixologiya fani odamlar shundog’am biladigan narsalarni shunchaki ilmiy tilda qog’ozga tushirish bilan shug’ullanadi: «Psixologiya fani orqali kritik tahlil qilishning nimasi yangilik bo’lib qoldi – mening buvijonim allaqachon bilgan narsalarni qiziqarli metod va tajribalaring orqali isbotlaysan va bu uchun sen haq olasan, xolosmi?». Bu o’rinda boshqalar esa intuitsiyaga (ichki sezgilari) ishonadilar: «Har birimizning tub-tubimizda eng ishonchli yo’lni ko’rsatadigan instinkt va yurakdan his qiladiganimiz, yo’lboshchimiz bor – biz shunchaki o’sha tuyg’ularga erk bersak, bo’ldi», – deya maslahat bergan edi Britaniya shahzodasi Charlz.¹

Rossiyada mazkur sohadagi tadqiqotchilar namunalari Sharq va ­G’arb madaniyati ta’sirida inson ruhiyati bilan bog’liq qator og’zaki va yozma, amaliy va ilmiy asarlarda paydo bo’la boshladi.

O’tgan ajdodlarimizning ham qomusiy asarlarida bola taraqqiyoti va tarbiyasi masalalari katta o’rin egallaydi.

• 
  Abu Nasr Farobiyning “Masalalar mohiyati”
  
• 
  Abu Rayhon Beruniyning “O’tmish yodgorliklari”
  
• 
  Ibn Sinoning “Tib qonunlari” asarlari
  
• 
  A.Navoiyning “Mahbub ul-qulub” va boshqa juda ko’p asarlar shular jumlasidandir.
  

Umuman sharq va G’arb madaniyatida ham psixologik – pedagogik mazmundagi asarlar XVII-XVIII asrlarda diniy-axloqiy negizda yozilgan. XVIII asrga kelibgina ma’lum uslubga ega bo’lgan ilmiy fikrlar vujudga kela boshladi. Rus sosial-demokratlari A.N.Gersen, N.G.Cherkishevskiy, N.A.Dobrodyubov, V.G.Belenskiylarning inson kamoloti to’g’risidagi qarashlari psixologiyaning rivojlanishiga katta hissa qo’shdi. I.M.Sechenov, I.P.Pavlov g’oyalariga asoslangan Ribakov, K.N.Kornshlov, P.P.Blonskiy, L.S.Vigotskiy va boshqa olimlar yosh psixologiyasi bo’yicha qimmatli tadqiqotlarni amalga oshirdilar.



XX asrga kelib yosh psixologiyasi va pedagogik psixologiyada psixik taraqqiyot omillarini talqin etuvchi 2 ta yo’nalish yuzaga keldi.