1 мавзу: Ҳужжатларни классификациялаш ҳақида умумий тушунча

Conrad Gesner (1516-1565) 
Shveytsariyalik 
ensiklopedist 
olim 
va 
bibliograf 
Konrad 
Gesner 
birinchilardan 
insoniyat tomonidan hayvonlar va o‘simliklar 
haqidagi 
ma’lumotlarni 
tizimlashtirgan 
olimlardan biri edi. 
Shveytsariyalik olim va bibliograf Konrad Gesner 
(XVI asr) klassifikatsiyasi juda mashhur bo‘lgan; 
Gesner bu klassifikatsiyani o‘zi tuzgan «umumiy 
kutubxona» degan katta bibliografiya uchun ishlab 
chiqqan edi. Bu asar tomlaridan birida har xil 
tillardagi kitoblar 250 dan ortiq bo‘linmadan iborat 
bo‘lgan klassifikatsiya asosida sistemali tartibda 
joylashtirilgan edi. K.Gesner klassifikatsiyasida 
maktabda 
o‘qitiladigan «etti erkin san’at» 
sistemasiga kiradigan fanlar bo‘limlari hamda «fakul’tet» fanlari—falsafa, 
meditsina, yurisprudentsiya va ilohiyot bo‘limlari o‘ziga xos bir tarzda birga 
qo‘shilgan edi. K.Gesner klassifikatsiyasi sxemasi, shubhasiz, o‘z davrida juda 
katta voqea bo‘lgan edi. Usha zamondagi bir qancha kutubxona va bibliografiya 
klassifikatsiyalaridan hamda birmuncha keyingi talay kutubxona va bibliografik 
klassifikatsiyalardan bu sxemani quyidagi xususiyatlar: bo‘limlarning batafsil 
ishlab chiqilganligi; o‘sha davrdagi yangi ilmiy masalalarni yorituvchi kitoblar 
uchun maxsus bo‘linmalar ajratilganligi; rubrikalari keng mazmunli kitoblarni 
bilimning xuddi o‘sha tarmog‘iga doir juz’iy masalalarga bag‘ishlangan tor 
mazmunli kitoblardan ajratishga imkon beradigan sxemaning amalda 
foydalanishga qulayligi, bir-biriga o‘xshash tematikalarni bog‘lab turuvchi juda 
ko‘p yo‘naltirgichlarning borligi ajratib turadi. Klassifikatsiyaning progressiv 

---

53 
xarakteri yana shu narsada ifodalanardiki, unda «inson turmushi uchun foydali 
mexanik san’at» degan alohida bo‘lim birinchi bor ajratib ko‘rsatilgan edi. Bu 
bo‘lim 
arxitektura 
va 
binokorlikka 
doir 
adabiyotni, 
kasbkorlik 
va 
hunarmandchilik haqidagi, taom tayyorlash haqidagi va texnika kompleksini 
tashkil etuvchi boshqa masalalarga doir adabiyotni o‘z ichiga olar edi. 
Uzoq vaqt, yirik xususiy kutubxonada ishlagan nemis idealist faylasufi 
Gotfried Leybnitsning (1646-1716 yillar) kutubxona klassifikatsiyasi juda 
mashhurdir. Garchi uning sxemasiga «fakul’tet sistemalari» uchun tipik bo‘limlar 
— teologiya (ilohiyot), yurisprudentsiya, meditsina va falsafa kiritilgan bo‘lsa-da, 
ular ancha detallashtirilgan. Bulardan tashqari, Leybnits sxemaga ikki bo‘limni: 
beshinchi — tarix va oltinchi—aralash materiallar va umumiy kitoblar 
bo‘limlarini kiritgan.