1-mavzu. Turk tilida ot so’z turkumi (TÜRKÇede iSİM) Tayanch so’z va iboralar

Küçük küçüklüğünü hissetmeli (Kichik kichikligini qilishi kerak).

Şu güzele bir bakın (Shu go’zalga bir qarang).

Okuma güzel bir şeydir (O’qish qanday yaxshi) kabi.

Demak, bu yerda so’zning yakka holda sifat bo’lishi emas, sifat kabi qo’llanishi bahs mavzusini tashkil etadi. Shundan kelib chiqqan holda, turk tilshunosligida sifatlarning faqat aniqlovchi vazifasini bajarayotganda haqiqiy sifat bo’la olishi, yakka holda uning haqiqiy sifat hisoblanmasligi, uning ot bo’lishi ta’kidlanadi.

Shu bois turk tilida sifatlar otlar kabi qo’llana oladi va predmetning belgisini bildirgan har qanday ot sifat kabi qo’llana oladi.

Shundan kelib chiqqan holda, turk olimlari har sifatni bir ot, belgini ifodalovchi har otni esa bir sifat deb qaraydilar, ammo bunda har qanday otning sifat bo’la olmasligi ta’kidlanadi. Ular orasidagi farq shu².

Ma’lumki, sifat predmetnig ichki belgisi yoki tashqi belgisini bildiradi. Sifatning ichki belgisi unga yopishgan, ajralmas belgisi, xususiyatidir, tashqi belgi esa unga bog’liq bo’lmagan belgisidir. Masalan, beyaz elbise, bu elbise sifat birikmalaridagi beyaz va bu sifatlari o’sha elbise ning belgisidir, lekin beyaz elbise ning ichki, ajralmas bir qismi ichki sifatdir va bu elbise dagi bu uning ajralmas qismi emas. Chunki o elbise deganda elbise ning so’zlovchidan ancha uzoqda ekanligi anglashiladi, ya’ni bu uning tashqi belgisidir.

Shu nuqtai nazardan sifatlar ikkiga ajratiladi: asl sifatlar (vasıflandırma sıfatları), nisbiy (nitelendirme sıfatları) sifatlar.