1 mavzu tibbiyot deontologiyasi asoslari. Hozirgi zamon tibbiyotida yatrogeniya, evtanaziya muammolari. Muloqot turlari. Klinika faoliyati bilan tanishish. Davolash muassasalari faoliyatini tashkil etish

1 MAVZU
TIBBIYOT DEONTOLOGIYASI ASOSLARI. HOZIRGI ZAMON TIBBIYOTIDA YATROGENIYA, EVTANAZIYA MUAMMOLARI. MULOQOT TURLARI. KLINIKA FAOLIYATI BILAN TANISHISH. DAVOLASH MUASSASALARI FAOLIYATINI TASHKIL ETISH. BEMORLAR UMUMIY PARVARISHINING MOHIYATI.


TIBBIY ETIKA ASOSLARI (DEONTOLOGIYA)
Tibbiy etika (yunon eticos - axloq, axloqiy o‘rganish), yoki tibbiyot deontologiyasi (yunon deon – vazifa, "deontologia" so‘nggi yillarda mahalliy adabiyotda keng qo‘llanilmoqda) - axloq me’yorlari to‘plami bo‘lib, tibbiy xodimlar o‘z kasbiy vazifalarini bajarishlarida zarur.
Zamonaviy g‘oyalarga ko‘ra, tibbiy etika quyidagi jihatlarni qamrab oladi:
-ilmiy-tibbiyot xodimlarining axloqiy-ma’naviy jihatlarini o‘rganadigan tibbiyot fanining sohasi;
-аmaliy - tibbiy amaliyot sohasida, ularning vazifalari kasbiy tibbiy faoliyatda axloq me'yorlari va qoidalarini shakllantirish va qo'llashdir.
Tibbiy etika bo'yicha tadqiqotlar va shaxslararo munosabatlarning turli muammolarini uchta asosiy yo'nalishda hal qilishni belgilaydi:

• 
  tibbiy xodim-bemor,
  
• 
  tibbiy xodim-bemorning qarindoshlari,
  
• 
  tibbiy xodim-tibbiyot xodimi.
  

Tibbiyot sohasidagi har qanday ishchi shafqat, mehribonlik, sezgirlik va javobgarlik, bemorga g‘amxo‘rlik va ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo‘lishi kerak. Ibn Sino bemorga alohida yondashuv haqida: "Siz har bir kishining shaxsan o‘ziga xos tabiati borligini bilishingiz kerak. Hech kimga o‘xshamaydigan noyob bemor sifatida qarash kerak.” Bu so‘z nafaqat nutq madaniyatini, balki xushmuomalalik hissi, bemorning kayfiyatini ko‘tarish, uni ehtiyotkorona ifodalash bilan jarohatlamaslik ma’nosini anglatadigan so‘zdir.
Meditsina kasbida alohida ahamiyatga ega bo‘lgan suhbatdoshga hurmat va eshitish qobiliyati, suhbat mazmuniga qiziqish va bemorning fikri, nutqning to‘g‘ri va qulay tarzda qurilishi kabi universal normalar mavjud. Tibbiy xodimlarning tashqi ko‘rinishi ham juda muhimdir: toza libos va bosh kiyimi, poyabzal, tirnog‘i olingan, yaxshi tozalangan qo‘llar. Hatto qadimgi hind tibetlarida shifokor o‘z izdoshlariga:"Sizni endi ehtiros, g‘azab, ochko‘zlik, aqlsizlik, behud g‘urur, hasad, vahshiylik, masxarabozlik, xatolik, dangasalik va har bir yomon xulq tark etadi." Har doim shifokorga parfyumeriya va kosmetika foydalanish mumkin emas deb hisoblanadi. Kuchli va o‘tkir hid astma, o‘tkir hiddan bo‘ladigan reaksiyaga va uning allergiyasi turli nohush holatlarga olib kelishi mumkin.
Tibbiy xodimning axloqiy mas’uliyati tibbiy etikaning barcha prinsiplariga rioya qilishni nazarda tutadi. Bemorlarga tashxis qo‘yish, davolash, davolanish holati, o‘rta va kichik tibbiyot xodimlarining noto‘g‘ri xatti-harakatlari bemorlarning jismoniy va ma’naviy azoblanishiga olib kelishi mumkin. Tibbiyot xodimining tibbiy sirlarni oshkor qilishi, tibbiy yordamdan voz kechishi, shaxsiy hayoti buzilganligini oshkor qilishi va h.k.ga yo‘l qo‘yilishi mumkin emas.
Bemor boshqa narsalar bilan bir qatorda, u bilan muayyan aloqa qoidalariga rioya qilishni ham talab etadi. Bemorga maksimal e’tibor berish, uni tinchlantirish, rejimga rioya qilish zarurligini tushuntirish, dori-darmonlarni muntazam iste’mol qilishini nazorat qilish, sog‘lig‘ini saqlash yoki vaziyatni yaxshilashga ishontirish kerak. Bemorlar, ayniqsa, saraton kasalligiga chalingan bemorlar bilan gaplashishda juda ehtiyot bo‘lish kerak. Hozirgi vaqtda antik davrning buyuk shifokori Gippokratning aytgan so‘zlari muhimdir:"Bemorni sevish va oqilona tasalli bilan o‘rab olishlari, lekin eng muhimi, unga uni tahdid qiladigan narsalar haqida bildirmasliklari zarur." Ayrim mamlakatlarda bemorga kasallikning jiddiyligi, shu jumladan, o‘lim (o‘limga sabab bo‘ladigan kasallik) ijtimoiy-iqtisodiy sabablar haqida ma’lumot beriladi. Shunday qilib, AQShda bemor hatto saraton o‘simtasining tashxisini ham yashirib yuboradigan shifokorga qarshi da’vo arizasi berish huquqiga ega.