1-мавзу: Технологик жараёнлар ва ишлаб чиқаришни автоматлаштириш соҳасига оид асосий атама ва тушунчалар

Автоматлаштиришнинг даврлари
. 
Ишлаб чиқариш жараёнларининг автоматлаштирилиши ҳозирги вақтда 
уч даврга бўлинади. 
Биринчи давр 
- айрим технологик жараёнларни автоматлаштириш билан 
характерланади. Жараённинг айрим параметрлари автоматлаштирилган 
агрегат якинида йирик габаритли асбобларнинг кўрсатишига мувофиқ 
автоматик равишда ростланади. Бунда, асбобларни машина ва аппаратлар 
яқинига 
жойлаштириш 
деярли 
қийинчилик 
туғдирмайди. 
Автоматлаштиришнинг бу даврида шкаласи яхши кўринадиган йирик 

---

габаритли асбоблар ишлатилади. Бунда бир корпусга ўлчаш асбоби, ростлагич 
ва задатчик жойлаштирилади. 
Иккинчи давр 
- айрим жараёнларнинг комплекс автоматлаштири-
лишидир. Бунда ростлаш алоҳида шчитга ўрнатилган асбоблар бўйича олиб 
борилади. Йирик габаритли асбоблардан фойдаланиш - шчитни бир неча 
метрга чўзилиб кетишига олиб келади ва шчитни назорат қилиш 
қийинлашади. Автоматлаштиришнинг бу даврида шчитдаги асбобларнинг 
ҳажмини кичиклаштириш зарурати пайдо бўлади. Бу масалани ҳал қилиш 
учун кичик габаритли иккиламчи асбоблар ишлатилади. 
Учинчи давр 
(тўлиқ автоматлаштириш даври) - агрегат ва цехларни 
ялписига автоматлаштириш билан характерланади. Бу даврнинг характерли 
хусусияти 
шундаки 
бошқариш 
ягона 
диспетчерлик 
пунктига 
марказлаштирилади. Шу билан бирга митти иккиламчи асбобларни ишлатиш 
эҳтиёжи пайдо бўлади. Доимий назоратни талаб қилмайдиган ўлчаш ва 
ростлаш асбоблари (йирик габаритли) шчитдан ташқарига ўрнатилади. 
Сигнализация, муҳофаза ва назорат қилиш саноат жараёнларини 
бошқариш ҳамда ростлашни бундан кейинги автоматлаштирилиши, 
чиқарилаётган мақсулот сифатини яхшилаш, технологик жараёнларни 
оптимал тартибда олиб бориш, технологик ускуналар ишини интенсивлаш 
вазифаларидан келиб чиқади.