1-мавзу. Технологик жараёнлар ва ишлаб чиқаришни автоматлаштириш соҳасига оид асосий атама ва тушунчалар Режа

To‘g‘ri kirishli RS-triggerlar. Triggerning mantiqiy tuzilmasi 3.10а. rasmda keltirilgan. Trigger har bir elementning kirishi, boshqasining kirishlaridan bittasiga ulanish orqali bir-biri bilan bog‘langan ikkita YOKI-YO‘Q mantiqiy elementlarida qurilgan. Qurilmada elementlarning bunday bog‘lanishi ikki turg‘un holatni ta’minlaydi.
R va S kirishlarida YOKI-YO‘Q elementlari uchun triggerning holatiga ta’sir qilmaydigan passiv passiv darajalar man. 0 ta’sir qiladi.

20-rasm
Triggerni bir turg‘un holatdan boshqasiga o‘tkazish kirishlarga aktiv signallarni uzatish orqali ro‘y beradi.
R = 1 da А elemant chiqishida Q = 0 bo‘lgan holatga o‘rnatiladi, demak invers yolida Q=1 va shunday qilib, trigger 0 holatga o‘rnatiladi. Agar trigger R = 1 signal uzatilganga qadar 0 holatda turgan bo‘lsa, uning holati o‘zgarmaydi. Agar trigger R = 1 signal uzatilganga qadar 1 holatda turgan bo‘lsa, A elementning o‘chib yonishi sodir bo‘ladi va uning chiqishida Q = 0 o‘rnatiladi; bu qiymat B elementning kirish qismiga uzatiladi, element o‘chib yonadi va B elementning chiqishida Q=1 o‘rnatiladi, shundan so‘ng trigger 0 holatga o‘tadi.
Shunday qilib, triggening bir holatdan ikkinchi holatga o‘tishida uning elementlari ham birin – ketin o‘tadi va o‘tish vaqti YOKI-YO‘Q mantiqiy elementda signal tarqalishining ikkilangan o‘rtacha ushlanish vaqtiga teng: t_n=2t_з. Ravshanki, t_n qancha kichik bo‘lsa, trigger vaqt birligi ichida shuncha kam o‘chib yonishni amalga oshiradi, ya’ni, o‘chib yonishning mumkin bo‘lgan chastotasi shuncha yuqori, boshqacha aytganda, triggerning tezligi yuqori bo‘ladi.
Triggerning kirish qismiga S=1 ni uzatishda uni 1 holatga o‘rnatish yuqoridagiga o‘xshash bajariladi.
Ikkita R va S kirish qismiga ham man.1 aktiv darajani bir vaqtda uzatish mumkin emas, chunki, bunda ikkita kirish qismida ham man. 0 daraja o‘rnatiladi, kirish qismlaridan aktiv mantiqiy darajalarni olingandan keyin, triggerning holati noaniq bo‘lib qoladi; tasodifiy sabablarga ko‘ra trigger yoki 0 holatga, yoki 1 holatga o‘rnatilishi mumkin. 3.10b rasmda asinxron RS triggerning shartli belgilashlari keltirilgan.
RS-trigger. 20-rasmda sinxron RS triggerning mantiqiy tuzilmasi keltirilgan. Bu tuzilmalardan ko‘rinib turibdiki, sinxron RS trigger to‘g‘ri kirishli asinxron triggerdan tashkil topgan, R va S kirishlarida VA (VA-YO‘Q) mantiqiy elementlar yoqilgan.
VA (VA-YO‘Q) mantiqiy elementlar yordamida sinxron triggerning R va S axborot kirishlarining aktiv mantiqiy darajasini uning tarkibiga kiruvchi asinxron triggerning R va S kirishlariga man.Y darajasida C sinxronlashtiruvchi kirishda uzatish ta’minlanadi.
Shunday qilib, С = 0 da asinxron triggerning kirishlariga aktiv darajalar uzatiladi va trigger oldin o‘rnatilgan Q₀ holatni saqlaydi. C=1 da triggerning holati yuqorida ko‘rilgan RS-triggerdagi singari kirishga ta’sir o‘tkazayotgan darajalar orqali aniqlanadi.
Demak, sinxron TS - triggerning ishlashini quyidagi ifoda orqali tavsiflay olamiz:


а) b) c)
21-rasm
Sinxron RS-trigger normal holatda ishlashi uchun, C sinxronlashtiruvchi kirishda man.1 ta’siri vaqtida, S va R axborot kirishlaridagi darajalar o‘zgarmay turishi kerak. C=0 va trigger S va R kirishlaridagi darajalaridan ta’sirlanmasa kirishda darajalar almashadi.
3.11c–rasmda sinxron RS-triggerning shartli belgilanishi ko‘rsatilgan.