1 mavzu. Tarixni o‘qitishda texnologiyalar va loyihalashtirish fanining maqsad va vazifalari. Tarix fanini o‘qitishda ma’ruza va seminar mashg`ulotlarini loyihalashtirish

Domino metodi bo`yicha topshiriq materialining ko`rinishi

V.P. Bespal`koning fikricha:

Pedagogik texnolgiya bu – ob`ektiv, moddiy jarayon. Agar biz o`quv-tarbiya jarayonidan uning ob`ektiv, moddiy (substantsiyalik) jihatini ajrata olsak, shunda biz texnologiyaga, eng kamida, uning tafsilotiga ega bo`lamiz

V.M. Monaxovning fikricha:

«PT-bu o`qituvchi mahoratiga bog`liq bo`lmagan holda pedagogik muvaffaqiyatni kafolatlay oladigan o`quvchi shaxsini shakllantirish jarayoni loyihasidir».

V.M. Klarin fikricha:

«PT - avvaldan rejalashtirilgan natijalarga olib boruvchi va bajarilishi shart bo`lgan tartibli amallar tizimidir».

N.Sayidahmedov va M. Ochilovlarning fikricha:

«PT-o`quv jarayoniga texnologik yondashgan holda, oldindan belgilab olingan maqsad ko`rsatkichlardan kelib chiqib, o`quv jarayonini loyihalashdir».

I.Ya. Larnerning fikriga ko`ra:

«PT-bu o`qituvchi (tarbiyachi)ning o`qitish (tarbiya) vositalari yordamida o`quvchi (talaba)larga muayyan sharoitda ta`sir ko`rsatishi va bu faoliyat mahsuli sifatida ularda oldindan belgilangan shaxs sifatlarini intensiv shakllantirish jarayonidir».

B.L. Farbermanning fikricha:

«PT -o`quvchilar xarakatlarida aks etgan o`qitish natijalari orqali ishonchli anglab olinadigan, aniqlanadigan maqsadni ifodalaydi»

YuNeSKO tomonidan berilgan ta`rif:

«PT-ta`lim jarayoniga yangicha yondashuv bo`lib, pedagogikada ijtimoiy-muhandislik ongi ifodasidir. U pedagogik jarayonni texnika imkoniyatlari va insonning texnikaviy tafakkuri asosida standart holga solib, uning optimal loyihasini tuzib chiqish bilan bog`liq ijtimoiy xodisadir».

G.K.Selevkoning fikricha:

«PT – ta`lim shakllarini optimallashtirish maqsadida o`qitish va bilimlarni o`zlashtirish jarayonining inson salohiyati va texnik resurslarni qo`llash, ularning o`zaro ta`sirini aniqlashga imkon beradigan tizimli metodlar majmuasidir».

Sakomotoning fikricha:

Pedagogik texnologiya – turli mualliflar (manbalar)ning bar-cha ta`riflari mazmunini o`zida mujassam etuvchi umumlashtirishdan iborat

V.Yu.Pityukovning fikricha:

Pedagogik texnologiya – bu tizimli fikr yuritish usulini pe-dagogikaga singdirish, boshqacha qilib aytganda, pedagogik jara-yonni muayyan bir tizimga keltirishdir

I.P.Volkovning fikricha:

Pedagogik texnologiya, bu – so`zsiz rioya qilish eng yuqori na-tijani kafolatlaydigan ko`rsatmalar emas, balki qonuniyatlar bo`-lib, ularning amaliy ahamiyatidan iborat

V.K.D`yachenkoning fikricha:

Pedagogik texnologiya-ta`limning rejalashtiriladigan nati-jalariga erishish jarayoni tafsiloti

Metodni qo`llash jarayonida topshiriqning birinchi, ya`ni savol qismida mavzuning ma`lum bir rejasiga doir tarixiy voqea, topshiriqning ikkinchi qismida esa boshqa bir tarixiy voqelikning bo`lib o`tgan sanasi keltiriladi. Metod shartiga ko`ra, topshiriqning ikkinchi materiali birinchi qismida birinchi materialda keltirilgan sanada sodir bo`lgan tarixiy voqea keltiriladi. Ular to`g`ri ketma-ketlikda qo`yilganda quyidagi ko`rinishni hosil qiladi:

V.P. Bespal`koning fikricha:

«PT-bu o`qituvchi mahoratiga bog`liq bo`lmagan holda pedagogik muvaffaqiyatni kafolatlay oladigan o`quvchi shaxsini shakllantirish jarayoni loyihasidir».

V.M. Monaxovning fikricha:

«PT - avvaldan rejalashtirilgan natijalarga olib boruvchi va bajarilishi shart bo`lgan tartibli amallar tizimidir».

Berilgan topshiriqning barcha materiallari to`g`ri ketma-ketlikda joylashtirib chiqiladigan bo`lsa quyidagicha ko`rinish hosil bo`ladi:

Pedagogik texnolgiya bu – ob`ektiv, moddiy jarayon. Agar biz o`quv-tarbiya jarayonidan uning ob`ektiv, moddiy (substantsiyalik) jihatini ajrata olsak, shunda biz texnologiyaga, eng kamida, uning tafsilotiga ega bo`lamiz	V.P. Bespal`koning fikricha:	«PT-bu o`qituvchi mahoratiga bog`liq bo`lmagan holda pedagogik muvaffaqiyatni kafolatlay oladigan o`quvchi shaxsini shakllantirish jarayoni loyihasidir».		V.M. Monaxovning fikricha:
V.K.D`yachenkoning fikricha:				«PT - avvaldan rejalashtirilgan natijalarga olib boruvchi va bajarilishi shart bo`lgan tartibli amallar tizimidir».
Pedagogik texnologiya-ta`limning rejalashtiriladigan nati-jalariga erishish jarayoni tafsiloti				V.M. Klarin fikricha:
I.P.Volkovning fikricha:				«PT-o`quv jarayoniga texnologik yondashgan holda, oldindan belgilab olingan maqsad ko`rsatkichlardan kelib chiqib, o`quv jarayonini loyihalashdir».
Pedagogik texnologiya, bu – so`zsiz rioya qilish eng yuqori na-tijani kafolatlaydigan ko`rsatmalar emas, balki qonuniyatlar bo`-lib, ularning amaliy ahamiyatidan iborat				N.Sayidahmedov va M. Ochilovlarning fikricha:
V.Yu.Pityukovning fikricha:				«PT-bu o`qituvchi (tarbiyachi)ning o`qitish (tarbiya) vositalari yordamida o`quvchi (talaba)larga muayyan sharoitda ta`sir ko`rsatishi va bu faoliyat mahsuli sifatida ularda oldindan belgilangan shaxs sifatlarini intensiv shakllantirish jarayonidir».
Pedagogik texnologiya – bu tizimli fikr yuritish usulini pe-dagogikaga singdirish, boshqacha qilib aytganda, pedagogik jara-yonni muayyan bir tizimga keltirishdir				I.Ya. Larnerning fikriga ko`ra:
Sakomotoning fikricha:				«PT -o`quvchilar xarakatlarida aks etgan o`qitish natijalari orqali ishonchli anglab olinadigan, aniqlanadigan maqsadni ifodalaydi»
Pedagogik texnologiya – turli mualliflar (manbalar)ning bar-cha ta`riflari mazmunini o`zida mujassam etuvchi umumlashtirishdan iborat				B.L. Farbermanning fikricha:
G.K.Selevkoning fikricha:	«PT – ta`lim shakllarini optimallashtirish maqsadida o`qitish va bilimlarni o`zlashtirish jarayonining inson salohiyati va texnik resurslarni qo`llash, ularning o`zaro ta`sirini aniqlashga imkon beradigan tizimli metodlar majmuasidir».		YuNeSKO tomonidan berilgan ta`rif:	«PT-ta`lim jarayoniga yangicha yondashuv bo`lib, pedagogikada ijtimoiy-muhandislik ongi ifodasidir. U pedagogik jarayonni texnika imkoniyatlari va insonning texnikaviy tafakkuri asosida standart holga solib, uning optimal loyihasini tuzib chiqish bilan bog`liq ijtimoiy xodisadir».

Domino metodi qo`llanilishi rejalashtirilgan har bir seminar mashg`uloti uchun kamida 3 ta shunday topshiriqlar tuzish maqsadga muvofiq. Bu holat qaysidir guruh belgilangan vaqtdan ilgari vazifani bajarib bo`lgan taqdirda ushbu guruh uchun qo`shimcha vazifa topshirish imkonini beradi. Agar har bir guruh uchun alohida topshiriqlar tuzilsa talabalar bilimini baholash, shuningdek, qisqa vaqt ichida talabalarning mavzuga doir bilimlarini mustahkamlash imkoniyati vujudga keladi.

Topshiriqlarni guruhlarda bajarish uchun belgilangan vaqt tugagach, o`qituvchi tomonidan guruhlarning vazifani qay darajada bajarganligi tekshiriladi. Guruhlarning topshiriq bo`yicha bajargan ishlarining miqdorini aniqlaydi, aniq ma`lumotlarni o`zi uchun va doskada qayd etadi.
Metod asosida berilgan topshiriqlarni guruhlar tomonidan bajarilishini baholash ham muhim ahamiyat kasb etadi. E`tibor berganingizdek, topshiriq 12 ta savol va ularning javoblarini o`z ichiga olgan alohida materiallardan tashkil topgan. Shundan kelib chiqqan holda guruhlarning berilgan vazifani bajarish darajasini quyidagi mezonlar orqali baholash imkoni paydo bo`ladi:
-topshiriqda berilgan har ikkita materialni to`g`ri ketma-ketlikda bajarganlik uchun – 0,1 ball;
-topshiriq to`liq bajarilgan taqdirda – 0,6 ball;
-10 ta materialning ketma-ketligi to`g`ri qo`yilgan bo`lsa – 0,5 ball;
-8 ta materialning ketma-ketligi to`g`ri qo`yilgan bo`lsa – 0,4 ball;
-6 ta materialning ketma-ketligi to`g`ri qo`yilgan bo`lsa – 0,3 ball;
-4 ta materialning ketma-ketligi to`g`ri qo`yilgan bo`lsa – 0,2 ball.
Guruhlarning metod asosidagi topshiriqni bajarganligi bo`yicha o`zlashtirgan ballari aniqlangach, slayd yordamida guruhlarga berilgan topshiriqning to`g`ri bajarilgan varianti (agar topshiriq ikki yoki undan ko`p bo`lsa ular ketma-ket) namoyish etiladi. Bu esa nafaqat alohida guruh, balki barcha talabalarning mavzu yuzasidan bilimlarini mustahkkamlash hamda ularda mavzu yuzasidan vujudga kelgan tushunmovchilik yoki savollarga qisqa vaqt davomida aniqlik kiritish va javob berish imkoniyatini yaratadi.