1-Mavzu: Savod o‘rgatish davri o‘qish va yozuv darslarini tashkil etish metodikasi

Tonkentda Munavvarqori 
Abdurashidxonov tomonidan «Adibi avval» nomli alifbo yaratildi
. Bu alifbo 
Turkistondagi usuli jadid maktablarining ko‘pida ba’zi rus-tuzem maktablarida ham 
qabul qilinib dars jadvaliga kirgiziladi.

---

O‘rta Osiyoda 
uchinchi alifbo «Birinchi muallim»
nomi bilan 1912-yilda 
Abdulla Avloniy tomonidan yozildi. Alifbo Toshkentda «Maktab» kutubxonasining 
harfi bilan nashr qilinadi. Oktabr inqilobigacha 4-5 marta bosilib chiqadi. 
To‘rtinchi alifbo Xivada muallimlik qilgan Muxtor Bakirov tomonidan 
yozilgan bo‘lib, kitob «Savod» deb nomlanadi
. Bu alifbo o‘zbekcha, tatarcha, 
turkmancha, aralash shevada yozilgan. Kitob 1913 - yilda Qozonda nashr qilinadi. 
O‘rta Osiyoda beshinchi alifbe «Ta’limi avval»
nomi bilan Rustambek Yusuf 
o‘g‘li tomonidan yozildi. Alifboning birinchi bosmasi taxminan o‘n ikkinchi yillarda, 
ikkinchi bosmasi esa 1914- yillarda nashr qilingan. 
Turkistonda uyg‘onish davrida chiqqan 
oltinchi alifbo «Turkiy alifbo»
dir. Bu 
alifbo 1916 - yilda muallif Muhammadjon Abdulxoliq o‘g‘li tomonidan yozilib 
Qo‘qonda «Gayrat» kutub-xonasining tasorifi bilan bosiladi. Alifbo kitobi rasmli 
bo‘lgan. 
Yettinchi alifboni
Samarqandda Sayidrizo Alizoda tuzgan bo‘lib, «Zarafshon» 
kutubxonasi orqali nashrga chiqarilgan bu alifbo 96 betdan iborat bo‘lib, 1917-yilda 
faqat bir marotaba bosiladi. 
Shuningdek, bu alifbolardan tashqari Yana 1912-1914 - yil oralarida 
Farg‘onada «Miftoxul alifbo», «Miftoxul avval», «Tahsil alifbo» nomli alifbolar 
ham bosilib chiqadi.
Bulardan «Miftoxul alifbo»ning tuzuvchisi Mirzo Xayrullodir.
Oktabr inqilobidan keyin chiqqan alifbolar esa quyidagilardir: 
«
Rahbari avval»
- bu alifbo 1918 - yilda Toshkentda faqat bir marta bosilgan 
bo‘lib, M.Faxriddin tomonidan tuzilgan va «Hurriyat» kutubxonasi orqali nashr 
qilingan. 
«O‘rtoq»
deb nomlangan alifbe esa Samarqandda 1918 - yilda maorif mudiri 
bo‘lib ishlagan Chechavichkinning tashabbusi bilan Vyatkin tomonidan tuziladi. Bu 
alifbe 20 ming dona bosiladi, lekin bu alifbedan maktablar hech qanday foyda 
ko‘rmaydi. 
1919-yilda Shokirjon Rahimiy tomonidan 
«Sovg‘a»
deb nomlangan alifbe 
tuziladi. Bu alifbe rasmli bo‘lib Turkiston jumhu-riyatining maorif komissarligi xarji 

---

bilan nashr qilinadi. Bu alifbe har safar nashr qilinishida tuzatishlar kiritilib, besh 
marotaba bosiladi. 
M.Qodiriy, A.Mo‘miniy va Sh.Islomiylar hamkorlikda