1-Mavzu: rivojlangan davlatlarda ta`lim-tarbiya rivojlangan kishini tarbiyalash muammosi

1-Mavzu: RIVOJLANGAN DAVLATLARDA TA`LIM-TARBIYA


Rivojlangan kishini tarbiyalash muammosi
Dunyoning rivojlangan mamlakatlarida har jihatdan rivojlangan kishinitarbiyalash muammosi hozirgi kunning asosiy talabi bo‘lib turibdi. Chunki, jamiyatda yuz berayotgan inqilobiy o‘zgarishlarni insonning o‘zini uzgartirmasdanamalga oshirib bulmaydi. Ammo, yangi kishini tarbiyalash o‘z-o‘zidan emas, balkiijtimoiy munosabatlar yangilanishi jarayonida amalga oshadi. Bu jarayondamaktablar tizimi muhim ahamiyat kasb etadi.Axborot texnologiyalari yetakchi uringa chiqib olgan hozirgi kundarivojlangan mamlakatlarda maktablar tizimini, ta’lim mazmunini yangilashzaruratga aylandi. Eskicha o‘qitish usullari va metodlari ma’nan eskirib, ta’limningilg‘or pedagogik texnologiyalarga asoslangan metodlari va shakllariga ehtiyojkuchaydi.Qadimgi ajdodlarimiz olamning murakkab tabiiy jarayonlarini urganib borarekan, insonni, uning ma’naviy-axloqiy kamolotini olamdan tashqarida emas, balkishu olamning ichida deb qaraydilar. Ularning fikricha, odam – olam ichidagikichik olam bo‘lib, unda katta olam (olami Kubro) ning barcha xususiyatlari o‘zaksini topgandir. Bu hol olamni to‘la tasavvur qilishdan oldin odamni, insonolamini yaxshi bilishni taqazo etadi. Shu nuqtai-nazardan qaraganda, hozirgi davrrivojlangan mamlakatlarida insonni tabiatning oliy mahsuli sifatida, olamning birparchasi deb qarashda biryoqlamalikka berilib ketish kuzga tashlanadi. Shuninguchun bu mamlakatlarda insonni faqat zamonaviy ishlab chiqarish ilmi bilanqurollantirish, axborot texnologiyalari, boshqaruv malakalarini o‘rgatishga ustivorsoha sifatida qaralmoqda. Ulardagi maktablar ta‗lim-tarbiyasi oldiga ham shundayvazifa quyilgan bo‘lib, kichik olam (Najmiddin Kubro) ning moddiy ehtiyojlariyetakchi o‘ringa, ma‗naviy ehtiyojlar keyingi o‘ringa tushib qolayotir.O‘zbekiston ta’lim tizimi keng qamrovli islohatlarni hamda qayta qurish ishlariniamalga oshirishdek murakkab jarayonni boshidan keshirmoqda. Ulardan ko‘zdatutilgan maqsad - maktab faoliyatini demokratlatlashtirish, uning insonparvarliktamoyillarnini rivojlantirish, shu asosda o‘quv tarbiya ishlari mazmunini uningshakl va uslubini kompleks yangilash va yanada takommillashtirishdan iboratdir.Bu vazifalarni muvofaqqiyatli hal qilishning muhim shartlaridan biri shet elmaktabi va pedagogikasi tajribalariga munosabatni tubdan o‘zgartirishdan iboratekanligini hayotning o‘zi ko‘rsatmoqda.Bu tajribalarni o‘rganish orqali biz ta’limda xato va yangilishishlardan, shubxalixulosalarda o‘zimizni saqlashimizdan tashqari ta’lim tarbiyada qotib qolgan,eskirgan, o‘z dolzarbligini yo‘qotib borayotgan ish shakllari va uslublarda tezroqxolos bo‘lish bilan birga, uni munosib tarzda yangilashda qo‘shimsha boymanbalarga ham ega bo‘lamiz.Ta’lim- tarbiyada samarali islohotlarni amalga oshirish talab etilayotgan hozirgidavrda esa ilmiy texnika taraqqiyoti, yangi texnologik revolyusiya sharoitidamuvaffaqiyatli faoliyat ko‘rsata oladigan jamiyat a’zolarini yetishtirib berish, yoshavlodni kasb – xunarga yo‘naltirishda davlat xizmatini xamda o‘rta ta’limning ko‘pvariantli ushinshi bosqishini joriy etish, ta’lim mazmunini yaxshilashda pedagogikvositalarni qo‘llash, ta’limda tashabbuskorlik va ijodkorlikka keng yul oshish,uning muxim tizimlarini yaratish kabi shet el tajribalarini o‘rganish aynimuddaodir.Rivojlangan xorijiy davlatlarda ta’limning mamlakat ishki siyosatiga faol ta’siretadigan ijtimoiy jarayon ekanligi, e’tirof qilingan xaqiqatdir. Shu tufayli ham shetmamlakatlarda maktab extiyojini iqtisodiy ta’minlashga ajratilayotgan mablag‘miqdori yildan yilga - oshib bormoqda.Yaponlarda masalan, «maktab muvoffiqiyati va farovonlik timsoli» gina bo‘libqolmay, «u insonlarni yaxshilaydi», degan fikr ishonsh va e’tiqodga aylangan.Ta’lim to‘g‘risidagi g‘amxurlik taniqli siyosatshilarning xam xamisha diqqat –etiborida bo‘lgan. Shuning ushun xam AQSH ning sobiq Prezidenti R.Reyganni,Buyuk Britaniya Bosh vaziri M.Teshsherni, Fransiya Prezidenti F.Mettiranlarnimaktab islohotining tashabbuskorlari deb bejiz aytishmaydi. F.Mitteran maktabni«Jamiyatini harakatlantiruvshi kush» deb hisoblagan.Rivojlangan mamlakatlarda pedagogik tadqiqotlarni amalga oshiradigan ko‘p sonliilmiy muassalar ishlab turibdi. Germaniyada ularning ikki mingdan ortiq. Fransiya,AQSH, Yaponiyada ta’lim tarbiya nazariyasi muammolari bilan yuzlab davlat vaxususiy tashkilotlar Universitetlar pedagogik tadqiqot markazlarishug‘ulanmoqdalar. Ular faolitini esa xalqaro ta’lim markazlari, masalan, AQSH daxalqaro instituti muvofiqlashtirib bormoqda. Ko‘pshilikning faoliyati o‘quvdasturini takommillashtirish va qayta qurishga qaratilgan.