1-mavzu: Qo‘shma gap. Qo‘shma gap haqida umumiy ma’lumot. Komponent (qism)larning birikish usuliga ko‘ra qo‘shma gap turlari: bog‘langan qo‘shma gap, ergashgan (ergash gapli) qo‘shma gap, bog‘lovchisiz qo‘shma gap

Basharti, mobodo, bordi-yu bog‘lovchilari ham o‘zaro sinonim ravishda shart ergash gaplarni bosh gapga bog‘lash uchun xizmat qiladi.
8. Garchi, harchand, garchand bog‘lovchilari to‘siqsiz ergash gaplarni bosh gapga bog‘laydi: Garchi u bu gapni ilgari eshitgan bo‘lsa ham, hozir esida yo‘q
9. Go‘yo bog‘lovchisi yordamida o‘xshatish mazmunidagi ergash gaplar bosh gapga bog‘lanib keladi: Go‘yo hamma uningsiridan voqif bo‘lganday, yigit qizarib ketdi. (Oybek) Go‘yo quyosh oyni kuzatganidek, o‘t bo‘lib orqangdan kezmoqdaman men. (Uyg‘un)
Yuqoridagi misollardan ko‘rinib turibdiki, o‘xshatish ergash gap go‘yo bog‘lovchi bilan boshlanadi, uning kesimi «-ganday», «-ganidek» qo‘shimchali fe’l shakllaridan ifodalanadi.
10. Toki bog‘lovchisi yordamida quyidagi ergash gaplar bosh gapga bog‘lanib keladi: a) maqsad ergash gap: Yaxshilab ta’ziringni berish kerak, toki boshqalarga namuna bo‘lsin. (P.Tursun)
b) payt ergash gap: Tanamda toki jonim bor, Unutmasman seni hargiz. (Qo‘shiq)
Toki jonim bo‘lar eakn tanamda, Do‘stlik kuyin kuylay ulug‘ Vatanda. (G`.G`ulom)
O‘zbek tilida ergash gapli qo‘shma gap qismlarini biriktirishda bog‘lovchi vazifasini bajaruvchi ayrim so‘zlar muhim rolp o‘ynaydi. Bunday so‘zlardan biri «demoq» fe’lidir. Bu so‘z deb, deguncha, degan kabi shakllarda qo‘llanib, ergash va bosh gaplarni bir-biriga bog‘laydi:
a) maqsad ergash gap+bosh gap:
11. Deb bog‘lovchisi ba’zan og‘zaki nutqda «deyishib» shaklida qo‘llanishi mumkin: Qizlar, birov eshitib qolmasin deyishib, sektin-sekin gaplashishar edi.(Og‘zaki nutqda)
b) to‘ldiruvchi ergash gap+bosh gap: Ajoyib odamlar o‘tgan ekan deb, Suratinga boqaman to‘ymay.
d) pyt ergash gap +bosh gap: Bahor keldi deguncha, eshon bir yoqqa jo‘naydilar. (P.Tursun)
e) aniqlovchi ergash gap +bosh gap: Hisobli do‘st ayrilmas, degan gap bor.
B) Fe’lning sifatdosh, ravishdosh, harakt nomishakllari ergash gapni bosh gapga bog‘lovchi asosiy grammatik vositalardan hisoblanadi. Fe’lning funksional shakllari ergash gapning kesimi ergash gapning kesimi vazifasida keladi.
1. Sifatdoshning –gan, -r,(ar) affiksini olgan shakllari ergash gaplarning kesimi bo‘lib, keladi va egalik, kelishik qo‘shimchalari , ko‘makchilar bilan birga qo‘llanadi: - Kunlar isigan sari, ko‘katlar ham quyuqlashar, o‘sib, ulg‘ayib, chiroyiga chiroy qo‘shardi. (Sh.Rashidov) Jahl kelganda, aql ketar. (Maqol)
Rais gap boshlagandan keyin, zalda shovqin tindi. (A.Q.)Tong otar-otmas, biz yo‘lga chiqdik. Nazokat shunday hayollar bilan kelarkan, birdan qulog‘iga g‘alati ovoz kirdi. (S.Ahmad)-Umrzoq ota nasihat qilgani bilan, Oyqiz ko‘nmadi. (Sh.Rashidov)
2. Ravishdosh orqali birikish. Ravishdoshning hamma shakli qo‘shma gapda ergash gap kesimi tarkibida kelib, uni bosh gapga bog‘laydi.
- b, -ib shakli:
a) ravish ergash gapni: Mastura, ko‘zlari jovdirab, avval dekanga, so‘ng kafedra mudiriga qaradi.