1 mavzu: Psixologiyaning predmeti



Download 0,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet101/151
Sana29.01.2021
Hajmi0,82 Mb.
#57570
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   151
Bog'liq
umumiy psixologiya

3. Xayol sifatlari 

       Kishilarning  xayoli  kengligi,  mazmundorligi,  kuchi  va  realligi,  fantaziyaga  boyligi  jihatidan  farq 

qiladi. Xayol kengligi voqelikning kishilar faoliyati uchun bo`ladigan doirasi bilan belgilanadi. Masalan, 

kishi  san`at,  texnika,  sport,  bilimga  qiziqsa  va  shular  haqida  xayol  qilsa  bunday  kishining  xayoli  keng 

bo`ladi. Xayolning unumdorligi biror narsaga nisbatan, xayolning boyligi, xilma-xilligi bilan belgilanadi. 

Xayol  keng  bo`lsa,  u  mazmundor  ham  bo`ladi.  Xayol  faoliyatning  biror  sohasida  namoyon  bo`ladi. 

Xayolning  kengligi  va  mazmundorligi  kishining  bilim  va  tajribasiga  bog`liq.  Xayol  kuchi  kuchli  va 

kuchsiz  bo`ladi.  Kuchli  xayolda  odam  juda  ta`sirlanadi.  Masalan,  biz  “O`tkan  kunlar”,  “SHaytanat” 

romanini  o`qiganimizda  xayol  kuchli  bo`lishi  natijasida  juda  ta`sirlanamiz.  Ilmiy  asarni,  zerikarli 

hikoyalarni  o`qiganimizda  esa  xayolimiz  kuchsiz  bo`ladi.  Qiziqish  kuchli  bo`lsa  xayol  ham  kuchli 

bo`ladi. Bolalarning xayoli fantaziyaga boy bo`ladi. Kishi imkoniyatiga qarab xayol qilsa, u real bo`ladi. 

Mehnat faoliyati natijasida xayol sifatlari rivojlanadi. Xayol kuchi quyidagilarga bog`liq bo`ladi: 

1.  Xayol  kuchi  ehtiyoj,  qiziqish,  istaklarning  kuchiga  bog`liq  bo`ladi.  Masalan,  faqat  shu  bugungi  kun 

haqida o`ylasa, odamning xayoli kuchsiz bo`ladi. 

2. Xayol kuchi hissiyotga bog`liq bo`ladi, hissiyot qanchalik kuchli bo`lsa, xayol  shunchalik erkin, jonli 

bo`ladi. 

3.  Xayol  kuchi  idrokka  bog`liq  bo`ladi.  Biz  idrok  qilayotganimizda  diqqat  bilan  idrok  qilsak,  xayol 

kuchayib  ketadi,  agar  diqqatimiz  xayolga  qaratilsa,  unda  idrok  susayadi.  Masalan,  ba`zan  bir  xayolga 

berilib, atrofdagi narsalarni ko`rmaymiz, shovqinlarni eshitmaymiz. 

4.  Xayol  kuchi  kishining  ahvoliga,  asab  tizimiga  bog`liq  bo`ladi,  ya`ni  asab  tizimining  tetikligiga, 

charchab  qolganligiga,  sog`ligiga  va  betobligiga  bog`liq  bo`ladi.  Masalan,  harorat  juda  baland  bo`lsa, 

kishining xayoli juda kuchli bo`lishi natijasida obrazlar juda yorqinlashib ketadi. Natijada bunday paytda 

odam alahsiraydi (gallyutsinatsiya). Gallyutsinatsiya xayolning kuchli namoyon bo`lishidir. 

      Xayolning realligi  –  voqelikning to`g`ri aks  ettiruvchi  xayoliy obrazlarning  yaratilishi.  Geniylarning 

xayoli  kuchli  real  xayoldir.  Masalan,  kosmosga  uchish  xayolini  oldindan  tasavvur  etish.  Xayolning 

realligi  odamning  tajribasiga,  bilimiga,  tafakkuriga  bog`liq  bo`ladi.  Obrazlar  amalga  oshmasa,  bu  real 

xayol  bo`lmaydi,  balki  fantastik  xayol  bo`ladi.  Bolalarda  xayol  kattalarga  taqlid  qilish  orqali  o`sadi. 

Bolalarda  fantaziya  juda  kuchli  bo`ladi.  Masalan,  ular  oddiy  cho`pni  “uchqur  ot”  deb  tasavvur  qilib 

o`ynaydilar.  O`zlarini  kahramon  deb  his  qiladilar.  YAsli  yoshiga  nisbatan  bog`cha  yoshidagi  bolalar 

xayoli  bir  muncha  kengroq  bo`ladi.  Ularda  xayol  asosan  o`yin  faoliyatida  o`sadi.  Bola  kattalarga  taqlid 

qilib  shofyor  bo`ladi,  doktor  bo`ladi  va  xokazo.  Bog`cha  yoshidagi  bolalarda  xayol  ixtiyoriy  bo`ladi. 

Masalan,  katta  odam  bolaga  kubiklardan  uy  yasash,  rasm  chizish  kabi  topshiriqlar  beradi.  Bog`cha 

yoshidagi  bolalarning  xayoli  kattalar  bilan  muloqotda  bo`lish  ta`sirida  o`sadi.  Bolalar  ertaqlarni 

tinglashni, voqealarni eshitishni yoqtiradilar. Kattalarning fikrlarini eshitish natijasida bolalarda ular hali 

ko`rmagan narsalar to`g`risida obrazlar paydo bo`ladi. Bolalar o`yin vaqtida erkin obrazlarni yaratadilar. 

Kichik  yoshdagi  bolalar  xayolning  o`sishi  uchun  tarbiyachining  olib  boradigan  mashg`ulotlari,  turli 

o`yinlarini tasavvur etishlari katta ahamiyatga ega. Asosan qiziqishlar xayolning o`sishiga yordam beradi. 



Xayol faoliyati kuchli bo`lsa, uning mazmuni kengroq idrok etiladi. Xayol tasavvurlari esda olib qolish, 

esga tushirish, bog`lanishlarni  vujudga keltirish  uchun tayanch bo`ladi.  Tafakkur jarayonidagi  yaqqollik 

xayol faoliyati tufayli hosil bo`ladi. Xayol faoliyati  tufayli tug`iladigan hislar ko`pincha ancha kuchli va 

barqaror hislar bo`ladi. Demak, biz ta`lim - tarbiya jarayonida yoshlarda xayol, fantaziyani rivojlantirishni 

maqsad qilib olishimiz zarur. 


Download 0,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   151




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish