1 mаvzu: psixologiya fаnining predmeti vа rivojlаnish tаrixi

Psixika - subyektning haqiqiy obyektiv shakli bo‘lib hisoblangan materiyaning

yuqori tashkiliy xususiyatidir. Insonning ma’naviy shakllanishi uning qalb xislatlarining boshqarilish majmuyidir.

Onglilik:

A) borliqning umumiylashtirilgan va ko‘p qirrali;

B) nutqi bilan bog‘liq bo‘lgan va faqat insonga;

D) tegishli yuqori ko‘rinishidir;

E) o‘ylash qobiliyati, muhokama qilish insonning eng yuqori asab tizimi bilan bog‘liq harakat faoliyatidir.

F) insonning sog‘lom holati, kuchli xotirasi o‘z his-tuyg‘ulari va ishlarida javobgarligi holati.

Amaliy nuqtayi nazardan ong tez o‘zgarib turadigan his-tuyg‘u va aqlli obrazlar subyekti oldida turgan insonning ichki dunyosidir. Biroq, taxmin qilish mumkinki, bunday psixik faoliyat hayvonlarda ham yuqori rivojlangan. Masalan: itlar, otlar, delfinlar, maymunlar va boshqalarda sodir bo‘lishi mumkin. K.Djeymsning fikricha, ong bu “psixik funksiyalaming xo‘jayini”. Ong - bu o‘zgacha psixik kenglik. Ong psixologiyaning sharti bo‘lishi mumkin, lekin uning predmeti bo‘la olmaydi. Uning mavjudligi psixologik fakt bo‘lishiga qaramasdan, uni aniqlash mumkin emas va faqatgina o‘zidan chiqarilishi mumkin. Ong sifatsizdir, chunki uning o‘zi sifat - psixik jarayon va hodisalarningsifatidir. Sifatni bo‘lib bo‘lmaydi, u yoki bor yoki yo‘q. Yuqorida keltirilgan qarashlarning umumiy qismi - bu psixologik sifatsiz ongga urg‘u. Vigotskiyning ongga qarashlari qiziqish uyg‘otadi. Uning aytishicha “Ong - bu o‘ziga o‘zi reallikga refleksiyadir”. “Ong o‘zi bilan o‘zi aloqadadir”. Ong - bu ongdir, ong faqatgina jamiyat ongi va tili mavjud bo‘lgandagina mavjud bo‘lishi mumkin. Ong tug‘ma bo‘lmaydi yoki tabiat tomonidan berilmaydi balki u jamiyatda rivojlanadi. Shuning uchun ong psixologiyaning sharti emas balki uning muammosi - ilmiy psixologik izlanishlar predmetidir”. Har qanday tirik organizm uni o‘rab turgan muhitga o‘zaro munosabati bilan xarakterlanadi. O ‘zaro munosabatning buzilishi muhit va shaxs

o‘rtasidagi nomutanosiblikni keltirib chiqaradi. Organizmlar va muhit o'rtasidagi o‘zaro munosabat faqat har qanday organizm seskanuvchanlik qobiliyatiga, ya’ni muhit ta’sirida aktiv holatiga o‘tish va modda almashish qobiliyatiga ega bo‘lgandagina amalga oshishi mumkin. Seskanuvchanlik aks ettirishning ancha umumiy, hamma yirik organizmlar uchun xos bo‘lgan biologik formasidir. Materialistik yo‘nalishdagi olimlar psixikaning paydo bo‘lishini materiyaning

uzoq muddat davom etgan taraqqiyoti bilan tushuntiradilar. Olimlar materiyaning tabiatini tekshirib, materiya harakatining turli shakllarini aniqladilar. Harakat esa materiyaning yashash usuli, uning mohiyatini tashkil qiluvchi ajralmas xususiyatidir. Jami materiya, jonsiz anorganik materiyadan tortib, to materiyaning

yuksak hamda murakkab formasi - inson miyasigacha moddiy olamning umumiy xususiyati bo‘lmish aks ettirish xususiyatiga, ya’ni ta’sirlarga javob qaytarish qobiliyatiga egadir. Aks ettirish formalari materiyaning yashash formalariga bog‘liqdir. Aks ettirish materiyaning yashash tarzi va ta’sir xarakteriga muvofiq

ravishda tashqi ta’sirlarga javob qaytarish qobiliyatida namoyon bo‘ladi. Tirik materiyaga o‘tishda materiya harakatining yo‘nalishlari ham sifat jihatidan o‘zgaradi. Tirik materiyaga aks ettirishning biologik ko‘rinishi xosdir. Tirik materiya taraqqiyotining ma’lum bosqichida esa aks ettirishning sifat jihatidan yangi ko‘rinishi hisoblangan psixika yuzaga keladi.

Ong - obyektiv haqiqatning eng yuqori psixik namoyondasi hamda faqat sotsial mavjudotga tegishli bo ‘Igan о ‘z-o ‘zini boshqarishning eng yuqori sathidir.

Psixika — bu yuksak darajada rivojlangan, alohida tashkil topgan materiyaning xususiyatidir.

Psixika - bu obyektiv olam ta sirlarini subyektiv tarzda inson miyasida aks ettirilishi hamdir.