1-мавзу: Психик тараққиётнинг асосий қонуниятлари

Тилнинг ривожланиши, айрим сўзларнинг маънолари ҳақидаги билимни бошланғич синф ўқувчилари от, сифат, сон, феълни ўрганиш жараёнида аста-секин билиб оладилар. Бу ўринда «Сўзнинг таркиби» бўлими катта имкониятга эга. Ўқувчилар бу бўлим материалларини ўрганиш жараёнида тилимизнинг янги сўзлар билан бойиб бориши ҳақидаги муҳим манбалар билан, сўз ясалиши билан танишадилар. Маълумки, кўпгина янги сўзлар тилда мавжуд бўлган сўзлар заминида яратилади, тилда бор қолиплар каби ясалади: лимон типида лимонзор, сувчи типида бўзчи каби. Тилда янги сўзнинг пайдо бўлиши ўзидан кейин бир хил асосли сўзлар гуруҳининг ҳосил бўлишига сабаб бўлади: ишли, ишсиз, ишчи каби.

• Тилнинг ривожланиши, айрим сўзларнинг маънолари ҳақидаги билимни бошланғич синф ўқувчилари от, сифат, сон, феълни ўрганиш жараёнида аста-секин билиб оладилар. Бу ўринда «Сўзнинг таркиби» бўлими катта имкониятга эга. Ўқувчилар бу бўлим материалларини ўрганиш жараёнида тилимизнинг янги сўзлар билан бойиб бориши ҳақидаги муҳим манбалар билан, сўз ясалиши билан танишадилар. Маълумки, кўпгина янги сўзлар тилда мавжуд бўлган сўзлар заминида яратилади, тилда бор қолиплар каби ясалади: лимон типида лимонзор, сувчи типида бўзчи каби. Тилда янги сўзнинг пайдо бўлиши ўзидан кейин бир хил асосли сўзлар гуруҳининг ҳосил бўлишига сабаб бўлади: ишли, ишсиз, ишчи каби.

Грамматик машқлар ва уларнинг таснифи

• Мактабда тилдан назарий билимни ўрганишдан мақсадфикрни оғзаки ва ёзма тарзда грамматик тўғри ва услубий аниқ ифодалаш учун ундан онгли фойдаланиш ҳисобланади. Бироқ назарий билимни амалда қўллашни эса мақсадга мувофиқ ва мунтазам ўргатиб бориш талаб этилади.
• Машқлар тизими тушунчани ўзлаштириш босқичига ва унинг хусусиятига мос равишда машқ турини танлаш, унинг мураккаблаша боришини ва ўқувчилар мустақиллиги ўсиб боришини ҳисобга олган ҳолда машқларни бажариш изчиллигини аниқлашни кўзда тутади. Бу тизим машқларнинг ўзаро боғланишига асосланган.
• Машқ турлари. Грамматик машқлар турли асосга кўра тасниф қилинади, шунинг учун машқнинг ҳар хил тури ҳосил бўлади. Агар билимни шакллантириш характерига асосланилса, грамматик машқлар икки катта гуруҳга бўлинади:
• 1) морфологик машқлар (бунга лексик-морфологик машқлар ҳамкиради);
• 2) синтактик машқлар.
• Агар ўқувчилар фаолиятинингхарактери, яъни машқ жараёнида ўқувчилар бажарадиган ақлий омиллар характери асос қилиб олинса, машқлар аналитик, синтетик, таққослашга, гуруҳлашга, умумлаштиришга оид машқларга бўлинади.