1-mavzu. “O‘zbekistonning eng yangi tarixi” o‘quv fanining predmeti

5Тожибоев М.Т. O‘збекистон мустақиллиги шароитида миллий маънавий қадриятларнинг тикланиши ва ривожланиши. Дисс... тарих фанлари номзоди. –Андижон:2001.
6Қорабоев У. Ўзбекистон маданияти. –Тошкент: Тафаккур бўстони, 2011. –Б. 149.
Tarixdan ma‘lumki, O‗rta Osiyo xalqlari azaldan bashariyat tafakkur xazinasiga ilm-fan, madaniyat taraqqiyotiga unutilmas hissa qo‗shib kelganlar. Ajdodlarimiz tomonidan ko‗p asrlar mobaynida yaratilgan asarlar, madaniyatning barcha sohalariga taalluqli nodir asarlar, qimmatbaho fikr-mulohazalar hozirgi kunda ham jahon xalqlari ma‘naviy dunyosini boyitib, ularning ma‘naviy kamolotiga xizmat qilib kelmoqdaki, bundan biz faxrlansak arziydi.
Bugungi kunda ma‘naviy merosimizni, qadriyatlarimizni tiklash, xalqimiz, jumladan, yoshlarimiz ma‘naviyatini boyitish, o‗zligini anglash, xususan kelajagimiz bo‗lgan, zamon talablariga javob beradigan yuqori malakali, ongli mutaxassis kadrlarni tayyorlash ularning ma‘naviyatini yuksaltirishga erishish g‗oyat muhimdir.
O‗zbek xalqining boy ma‘naviy qadriyatlarini qaytadan tiklash, ularni xalqimizga qaytarish mustaqillik davri tariximizning ajralmas qismidir. Shu ma‘noda bu tarixni yoritmay turib, umuman musaqillik davrining to‗la tarixini yaratib bo‗lmaydi5.
2. O‗zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning ajdodlar merosi va milliy qadriyatlarni tiklash borasidagi xizmati.
Xalqimiz siyosiy mustaqillik va ozodlikni qo‗lga kiritgach, o‗z taqdirining chinakam egasi, o‗z tarixining ijodkori, o‗ziga xos milliy madaniyatining sohibiga aylandi. Mustaqillikka erishilganidan so‗ng O‗zbekiston rahbariyati, eng avvalo, xalqimizning ehtiyoji, orzu-istaklakrini hisobga olib, azaliy bayramlarni tiklashga va yangi istiqlol bayramlarini shakllantirishga katta e‘tibor bera boshladi. Jumladan, O‗zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A. Karimov Farmonlari asosida ―Navro‗z‖, ―Ro‗za hayiti‖, ―Qurbon hayit‖ lari rasman tiklanib, xalq o‗rtasida keng nishonlana boshladi. Shuningdek, istiqlolni sharaflaydigan bayramlar ―Mustaqillik kuni‖ va ―Konstitutsiya kuni‖ joriy etildi. O‗z navbatida, davlatimiz rahbariyati sovetlar davrida paydo bo‗lgan barcha bayramlarni taqiqlamadi. Ular orasida umuminsoniy g‗oya va qadriyatlarni targ‗ib qiluvchi ―Yangi yil bayrami‖, ―Xotin-qizlar bayrami‖ kabilar saqlab qolindi.6
Tarix xotirasi, xalqning jonajon o‗lkaning, davlatimiz hududining holis va haqqoniy tarixini tiklash milliy o‗zlikni anglashni, ta‘bir joiz bo‗lsa, milliy iftixorni tiklash va o‗stirish jarayonida g‗oyat muhim o‗rin tutadi. Tarix millatning haqiqiy tarbiyachisiga aylanib bormoqda. Buyuk ajdodlarimizning ishlari va jasoratlari tarixiy xotiramizni jonlantirib, yangi fuqarolik ongini shakllantirmoqda. Axloqiy tarbiya va ibrat manbaiga aylanmoqda.
Markaziy Osiyo tarixida siyosiy aql-idrok bilan ma‘naviy jasoratni, diniy dunyoqarash bilan qomusiy bilimdonlikni o‗zida mujassam etgan buyuk arboblar ko‗p bo‗lgan. Imom al-Buxoriy, Imom at-Termiziy, Xoja Bahouddin Naqshband, Hoja Ahmad Yassaviy, Muhammad al-Horazmiy, al-Beruniy, Ibn Sino, Amir Temur, Mirzo Ulug‗bek, Zahiriddin Muhammad Bobur va boshqa ko‗plab ajdodlarimiz milliy madaniyatimizni rivojlantirishga ulkan hissa qo‗shdilar, xalqimizning milliy iftixori bo‗lib qoldilar. Ularning nomlari, jahon sivilizatsiyasi taraqqiyotiga qo‗shgan buyuk hissalari hozirgi kunda butun dunyoga ma‘lum7.
7Тожиахмедова М. Мустақиллик йилларида O‘збекистонда миллий ва маънавий қадриятларнинг тикланиши. xх1 международная научно-практическая интернет-конференция. 30–31 Марта, 2014
8Т.Файзуллаев, А.Саримсоқов. Мустакил Узбекистоннинг ижтимоий-иктисодий ривожланиши (укув- услубий кулланма). - Наманган, 2013. - 185 б.
9Шамсутдинов Р., Мўминов Ҳ. Ўзбекистон тарихи. Ўқув қўлланма. –Тошкент: 2013
10Муртазаева Р.Х. ва бошқалар. Ўзбекистон тарихи. Ўқув қўлланма. – Т.: Академия, 2010.
11Тилаев Э.Р. Мустақиллик йилларида Ўзбекистоннинг ижтимоий-иқтисодий ва маданий ҳаѐтидаги ўзгаришлар(Жанубий вилоятлар мисолида. Дисс... тарих фанлари доктори. –Тошкент: 2010.
Mamlakat ma‘naviy hayotini yanada yaxshilashda 1994 yil 23 aprelda qabul qilingan «Ma‘naviyat va ma‘rifat» jamoatchilik Markazini tashkil etish to‘g‘risidagi Prezident Farmoni muhim ahamiyatga ega bo‘ldi. Shu yili 8 iyunda esa Vazirlar Mahkamasi ushbu Farmonning bajarilishini ta‘minlashga qaratilgan maxsus qaror qabul qildi. Unda Markazning asosiy vazifasi va faoliyat yo‘nalishi qilib o‘zbek xalqining boy ma‘naviy-madaniy merosi, sharqona va umuminsoniy qadriyatlar asosida mamlakat, millat kelajagini belgilaydigan ilg‘or g‘oyalarni yuzaga chiqarish, jamiyatdagi sog‘lom kuchlar, yuksak iste‘dod va tafakkur sohiblarining aqliy-ijodiy salohiyatini Vatan istiqboli sari yo‘naltirish, millatlararo dustlik, hamjihatlikning ahamiyatini oshirish, tinchlik va barqarorlikni saqlash, mintaqada yashayotgan millatlarning madaniy, ma‘rifiy, ma‘naviy taraqqiyot tomirlari mushtarakligini tarkib qilish va hakozolar qilib belgilandi8. 1996-yil sentabrda qabul qilingan «Ma‘naviyat va ma‘rifat» jamoatchilik markazi ishini yanada takomillashtirish to‗g‗risidagi O‗zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining farmoni asosida shu yil yanvarda Respublika «Ma‘naviyat va ma‘rifat» jamoatchilik markazi huzurida «Oltin meros» xalqaro xayriya jamg‗armasi tuzildi.
1996-yil 27-sentabrda Respublika Vazirlar Mahkamasining «Oltin meros» xayriya jamg‗armasini qo‗llab-quvvatlash to‗g‗risida»gi Qaroriga binoan mazkur jamg‗arma davlat tomonidan moddiy jihatdan qo‗llab-quvvatlandi. Bu qarorida o‗tmish milliy madaniyatimizni yanada taraqqiy ettirish, buyuk ajdodlarimizning asrlar davomida yaratgan bebaho madaniy-marifiy merosini ko‗z qorachig‗iday asrab-avvaylash, kelgusi avlodlarga yodgorlik qilib qoldirish, xalqimizning umuminsoniy qadriyatlar xazinasiga qo‗shgan ulkan hissasini butun dunyoga qayta tanitish, uni keng targ‗ib etish, kishilarimiz, ayniqsa, yoshlarimiz ongiga milliy g‗urur, milliy iftixor, Vatanga muhabbat va istiqlol g‗oyalariga sadoqat tuyg‗ularini singdirib borish kerakligi haqida aniq ko‗rsatmalar beriladi9.
Mustaqillik yillarida buyuk soxibkiron Amir Temurning 660 yilligi bo‗lib o‗tdi. YuNESKO tomonidan 1996 yil «Amir Temur yili», deb e‘lon qilindi. Shu yili YuNESKOning Parijdagi qarorgohida «Temuriylar davri, fan, madaniyat va maorifning gullab-yashnashi» mavzuida anjuman va unga bag‗ishlangan ko‗rgazma ochildi. Mamlakatimizda «Temur va temuriylar» muzeyi, Amir Temur nomi berilgan bog‗lar, ko‗chalar barpo etildi10.
1996 yil 28 avgustda Amir Temur tavalludining 660 yilligi munosabati bilan Shahrisabz shahri ―Amir Temur‖ ordeni bilan mukofotlandi. 1996 yil 18 oktabrda Toshkentda Amir Temur haykali va muzeyi, Shahrisabzda esa Amir Temur haykali ochilish marosimi bo‗lib o‗tdi11.
«Oltin meros» xayriya jamg‗armasi «Xalq merosi durdonalari» ilmiy anjumanlarini, xorijdan izlab topilgan qo‗lyozmalar, tarixiy hujjatlar, xalq hunarmandchiligi amaliy san‘at
namunalari, yodgorliklarini tahlil qilish, ko‗rik tanlovlar o‗tkazish bilan shug‗ullanmoqda. 1996-2002-yillarda «Oltin meros» jamg‗armasi sa‘y-harakatlari natijasida buyuk allomalarimiz yaratgan ko‗plab madaniy-ma‘naviy meros namunalari mamlakatimizdan va xorijiy davlatlardan izlab topildi, jamlandi hamda kutubxona va muzeylarga joylashtirildi. Shuningdek, u xalqimizning rasm-rusumlarini, urf-odatlarini, marosimlarini o‗rganish, tiklash, xalqimizga qaytarish, ularning ma‘no-mohiyatini, hozirgi kundagi ahamiyatini keng ommaga tushuntirish ishiga katta hissa qo‗shmoqda12.