1-mavzu: O’zbekiston tarixi predmeti, uni o’rganishning metodologik tamoyillari, manbalari va ahamiyati Reja



Download 257,01 Kb.
Pdf ko'rish
bet6/7
Sana13.05.2020
Hajmi257,01 Kb.
#50275
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
1-mavzu-ozbekiston-tarixi-predmeti-uni-organishning-metodologi.html

Xiva  xonligining  tugatilishi.  1917-

yil  kuzida  Rossiyada  ro’y  byergan  oktabr 

o’zgarishi, Turkistonda mustabid sovet hokimiyatining o’rnatilishi davomida Xiva

demokratik  harakat  yangi  bosqichga  qadam  qo’yadi.  Demokratik  kuchlar,  ah

kambag’al tabaqalari faol harakatga kela bordilar. Qo’ng’irot, Ko’hna Urganch, Xo

Taxta,  Porsu  bekliklarida  mahalliy  aholi  qat’iy  harakatlarga  chiqdi.  Buning  u

mamlakatni  boshqara  olmay  qolgan  xonning  1918-



yil  yanvarida  turkmanlar  sardori 

Junaidxonni  Xivaga  chaqirishi  va  uni  bosh  qo’mondon  etib  tayinlanishi  ham

yanada  chigallashtirib  yubordi.  Junaidxon  tez  orada  Isfandiyorxonni  qatl  ett

uning tog’asi, irodasiz Said Abdullani nomiga xon qilib ko’tarib, amalda yakka hu

bo’lib oldi. Junaidxonning harbiy diktaturasi zulmidan og’ir aziyat chekkan ko’pla

qo’shni  Turkistonga  qochib  o’ta  boshladi.  Ularning  ko’plari  Sovetlar  tayyorlag

qo’shinlar  safini  to’ldirib  bordi.  Bularniig  hammasi  Sovetlarga  qo’l  keldi.  Shu

ularga qarashli Amudaryo bo’limida (Turtko’lda) N. A. Shaydakov va N. M. Shche

boshchiligida  shimoliy  va  janubiy  harbiy  dastalar  tuzilib,  xonlik  tuzumini  ag

shay  qilib  qo’yildi.  Darhaqiqat,  Turkiston  sovet  rahnamolari  yo’l-

yo’riqlari  asosida 

harakatga  kelgan  qizil  qo’shinlar  va  shuningdek,  o’zbek  va  turkman  aholisid

topgan qo’zg’olon dastalari 1919-

yil dekabri oxirlaridan Junaidxon rejimiga qarshi harbiy 

yurish  boshlaydilar.  Bu  kuchlar  Junaidga  ketma-

ket  zarbalar  berib,  birin-ketin  xonlik 

hududlarini qo’lga kiritib bordilar. 1920-yil 2-fevralda

Xiva egallandi. 

Junaidxon  qolgan-

qutgan  qo’shini  bilan  Qoraqum  sahrosiga  chekinadi.  Qo’g’irchoq 

xon  Said  Abdullo  taxtdan  voz  kechadi.  Shu  tariqa,  sovetlar  kuchi  bilan  Xiva

ag’darildi va 5 kishidan iborat Inqilobiy qo’mita tuzildi. Uning tarkibiga Yosh xival

va  turkman  urug’-

qabilalaridan  vakillar  kiritildi.  Inqilobiy  qo’mita  raisi  etib  Yosh 

xivaliklar  rahbari  D.Sultonmurodov  saylandi.  Tez  orda  Yosh  xivaliklar  ishlab 

manifest e’lon qilinadi. 

Manifestda nazarda tutilgan tadbirlar 

Xon  va  uning  hukumati  tomonidan  mamlakatni  mutlaq  boshqarishni 

butkul barham topdirish. 

Xiva xoniga, shaxzodalar va vazirlarga tegishli bo’lgan mablag’lar va 

mulklarni  xalq  mulki  deb  e’lon  qilish.  Kambag’allar  hayotini 

yaxshilash yo’lida yirik zamindorlar

erlaridan foydalanish. 

Bolalarni  bepul  o’qitish  uchun  xonlikning  hamma  joyida  maktablar 

ochish. 

Shaharlar 

va 

aholi 


manzilgohlarida 

bepul 


shifoxonalar 

va 


sog’lomlashtirish muassasalari ochish. 

Xiva  xoni  va  beklari  tomonidan  kambag’al  aholidan  tortib  olingan 




erlar, mulk va boshqa narsalarni qaytarib berish. 

Majburiy mehnatga

jalb qilish (begor)ni butunlay yo’q qilish. 

1920-yilning  27-30-

aprel  kunlari  Xivada  bo’lib  o’tgan  xalq  vakillari  Butunxorazm 

qurultoyi xonlik tugatilganligi va yangidan Xorazm Xalq Sovet Respublikasi

e’lon  qildi.  Qurultoy  XXSRning  muvaqqat  Konstitutsiyasini  qabul  qildi.  Qurul

shuningdek  15  kishidan  iborat  hukumat  -  Xalq  Nozirlar  Kengashini  sayladi. 

xivaliklar  rahbarlaridan  Polvonniyoz  Yusupov  uning  birinchi  raisi  bo’ldi.  Tez  

(iyunda)  Rossiya  bolshevik  rahbarlari  ko’magida  Xorazm  Kompartiyasi  tashk

uning  hukmronlik  mavqei  hayotda  tayin  etib  borildi.  Sovet  Rossiyasi  ayni  p

tug’ilgan Xorazm Xalq Sovet Respublikasini o’z ta’sir doirasiga olish maqsadida 

yil 

13-


sentabrda  XXSR  bilan  ittifoq  shartnomasini  tuzadi.  Bu  shartnoma  bilan  birg

respublika  o’rtasida  imzolangan  xarbiy-

siyosiy  va  iqtisodiy  kelishuvlar  asosida  Xorazm 

Xalq  Sovet  Respublikasiga  sovet  Rossiyasi  tomonidan  tegishli  harbiy,  iqtiso

madaniy  yordam ko’rsatish ko’zda tutilgan edi. Biroq “katta og’a”ning bunday  yo

zamirida Xorazm Xalq Sovet Respublikasining ichki ishlariga aralashish, uning s

o’z manfaatlariga

bo’ysundirish maqsadlari yotardi. Faqatgina 1921-

yil davomida Xorazm 

Xalq  Sovet  Respublikasida  uch-marta  (mart,-sentabr,-

noyabrda)  hukumat  o’zgarishi 

yasalib,  Moskvaga  ma’qul  kelmagan  uning  tarkibi  o’zgartirildi.  O’z  xalqining 

manfaatlarini  ko’zlab  siyosat  yuritgan  Polvonniyoz  Yusupov,  M.  Ibniyaminov,

Muhammadrahimov  bosh  bo’lgan  hukumat  tarkiblari  bekor  qilindi,  ularning  

asossiz qoralandi, so’ngra turli jazolarga giriftor etildi. 

1923-


yil  oktabrida  bo’lib  o’tgan  IV  Butunxorazm  Sovetlari  Qurultoyi  Xorazm  Xalq 

Sovet  Respublikasini  Xorazm  Sovet  Sotsialistik  Respublikasi

respublikaning yangi konstitutspyasini qabul qildi. Unda Xorazmda Sovetlar rahb

amalga oshirilgan jiddiy o’zgarishlar orqasida bu respublika endilikda o’z taraqq

yangi,  sotsialistik  bosqichiga  kirganligi  alohida  ta’kidlandi.  Konstitutsiya  yerg

xususiy  mulkchilikni  bekor  qildi,  barcha  erlar  umumxalq  mulki  deb  e’lon  eti

mulklari  maorif  nozirligi  ixtiyoriga  olindi.  Xorazm  xalqlarining  xohish-

irodasiga  zid 

tarzda amalga oshirilgan bu xil tadbirlar va eng asosiysi, respublikani boshqaris

tobora  Sovetlar  hukmronligi  qo’l  ostiga  o’tib  borishi,  pirovardida  voha  aholis

umumiy noroziligining kuchayib borishiga sabab bo’ldi. 


Download 257,01 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish