1-mavzu. O’zbek davlatchiligining shakllanishi va dastlabki taraqqiyot bosqichlari. O’zbek xalqining etnik shakllanishi. Ajdodlarimizning ja’on tsivilizatsiyasiga qo’shgan xissasi

2.Eftalitlar davlati va Turk hoqonligi davrida Urta Osiyo
V asrning 2-choragidan boshlab hududimiz siyosiy maydoniga eftaliylar chiqib, ular to VI asrning 2-yarmiga qadar siyosiy hayotda yetakchilik qiladilar. Manbalarda ularning hokimiyat tepasiga chiqishini kushonlar inqirozi va eron sosoniylari tahdidi bilan bog‘laydilar.
Eftaliylar Eron sosoniylari bilan bir necha bor to‘qnashganlar. Ular asir olgan sosoniylar hukmdori Piroz Vizantiya hukmdorining o‘rtaga tushishi tufayli ozod etilgan. U yana ikkinchi bor eftaliylarga harbiy yurish uyushtirib, yana asir olingan. Bu safar u 30 xachir kumush dirham evaziga qo‘yib yuborilgan.
Eftaliylar sosoniylarga qarshi kurashib, uzoq vaqt ularni o‘lpon to‘lab turishga ham majbur etganlar. Hatto, ularning ichki ishlariga ham aralashib turganlar. Masalan, 496 yili taxtdan ag‘darilib qamoqqa tashlangan sosoniylarning hukmdori Qubod qochib eftaliylar oldiga boradi. Eftaliylar yordamida u 499 yilda yana Eron taxtiga o‘tiradi. Eftaliylar ana shu tariqa sosoniylarni o‘ziga qaram qilib olib, ular yordamida 502 yili Vizantiyaga qarshi urush ham boshlaydilar.
Oltoy tog‘ tizimi janubiy qismining qadimiy nomi Oltin yish (Oltin vodiy) bo‘lib, tabiiy sharoiti, boyliklari jamiyat farovonligini ta’minlashda benazir hisoblangan. Ana shu sharoitda Ashina nomi bilan atalgan sulola yuksalgan va ularning siyosiy ta’siri kuchayib borgan. Birinchi hukmdor Bo‘min ular davlatining asoschisi hamdir. Bo‘min 552 yili Jo‘jan xonligini tor-mor qilgan. Bo‘minning kichik o‘g‘li Mug‘anxon (553-572) davrida ashinaliylar Koreya qo‘ltig‘idan g‘arbiy dengizgacha, Xitoy devoridan shimoliy dengizgacha bo‘lgan yerlarni ham bosib oldi. Ana shu tariqa VI asrning so‘nggi choragida mintaqada Ashinaliylar sulolasi hukmronlik qilgan yirik va qudratli Turk hoqonligi davlati vujudga keldi.
Mo‘g‘anxon davri (553-572)da hoqonlik yanada yuksaladi. Davlat hududlari kattaligi va kengligi sabab xonlik ikkiga bo‘lib boshqariladi. Mug‘anxon amakisi Istami hoqonlikning g‘arbiy qismini boshqarib, hoqonlik chegaralarini Amudaryogacha cho‘zadi. Hoqonlik eftalitlar hududlarini ham egallagach, Eron bilan munosabatlar yomonlashadi. Eron shohi Xusrav hoqon Istamining birinchi elchisi Maniax olib kelgan ipak buyumlarini o‘tga tashlatadi. Ikkinchi yuborilgan elchini esa zaharlab o‘ldiradi. Eron bilan aloqalarni o‘rnatish imkoniyati bo‘lmagach, hoqonlik 568-569 yillarda Eronga qarshi Vizantiya bilan ittifoq tuzishga harakat qiladi va uning poytaxtiga o‘z elchisi (sug‘d savdogari Maniax) ni yuboradi.