1-mavzu. O’zbek davlatchiligining shakllanishi va dastlabki taraqqiyot bosqichlari. O’zbek xalqining etnik shakllanishi. Ajdodlarimizning ja’on tsivilizatsiyasiga qo’shgan xissasi

3.Markaziy Osiyoning Arab xalifaligi tomonidan fatx etilishi va uning oqibatlari. Markaziy Osiyo xalqlarining arablarga qarshi kurashi.
Arablar fathi arafasida Movarounnahr hududida feodal tarqoqlik hukm surgan. Bu yerda 15 dan ortiq kichik-kichik davlatchalar bo‘lib, ular o‘zaro urushlar olib borar edilar. Bu hol arablar tomonidan Markaziy Osiyo yerlarini bosib olishni yengillashtirdi.
Arab fathi ikki bosqichda olib borildi. Birinchi bosqich 705 yilgacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi. Bu davrda arablar vatanimiz hududiga vaqti-vaqti bilan hujumlar uyushtirib turdilar, mamlakat boyliklarini taladilar, ko‘plab odamlarni qul qilib o‘z yurtlariga olib ketdilar va o‘lkani bosib olish maqsadida harbiy ma’lumotlar to‘plash bilan shug‘ullanganlar.
Arablarning O‘rta Osiyoga dastlabki yurishlar ubaydulloh ibn Ziyod boshchiligida 651 yilda Marvni egallash bilan boshlandi. Arablar Amudaryo (Jayxun)dan shimolda joylashgan yerlarga “Movarounnahr”, ya’ni, “daryoning ortidagi yerlar” deb nom berishadi. Narshaxiy va arab muallifi Yoqut bergan ma’lumotlarga ko‘ra, Muhammad alayhissalom payg‘ambarning shaxsan o‘zi Movarounnahrni bo‘ysundirishni muqaddas deb hisoblagan va islomga e’tiqod etuvchilarni bu muqaddas ishga da’vat etgan.
652 yilda arablar Balx shahrini egallashga muvaffaq bo‘ldilar. O‘sha yili Amudaryodan o‘tib Movarounnahrga hujum qilish rejasi arablar uchun muvaffaqiyatsiz tugaydi. Ammo, Xuroson noibi Abdulloh ibn Amir 652 yilda Chag‘aniyonni egallashga muvaffaq bo‘ldi. Bu esa ilk bor Movarounnahr yerlarini egallash edi. 654 yilda Sug‘ddagi Maymurg‘ qal’asiga arablarning birinchi hujumi bo‘ladi. 657 yilda arablar Chag‘aniyonga qayta yurish qilib eftalitlarga kuchli zarbalar berdilar. Arablar keng miqyosdagi hujumlarga tayyorgarlik ko‘ra boshlagan edilar. Manbalarning ma’lumot berishicha, Movarounnahrga yurish qilishdagi harbiy-siyosiy tayyorgarlikdan biri, xalifalikning Barsa va Kufv shaharlaridan 50 ming arab oilasi ko‘chirib keltirilishi va Xurosonning turli shaharlariga garnizon sifatida joylashtirilishi bo‘ldi.
704 yilda Qutayba ibn Muslimning Xuroson noibi qilib tayinlanishi va Xurosonning arab xalifaligi tomonidan to‘liq bo‘ysundirilishi bilan arablar tomonidan yurtimizni zabt etishning ikkinchi davri boshlanadi. Qutayba ibn Muslim shimoliy sharq tomon g‘olibona yurishlarini davom ettiradi. U 711-715 yillarda Toshkent, Ho‘qand, Turkiston Chini (Sharqiy Turkiston) yerlarini-to Qashg‘argacha bo‘lgan yerlarni egallaydi. Ana shu tariqa Qutayba ibn Muslim butun Markaziy Osiyo yerlarini zabt etadi

•