1-mavzu. O’sish va rivojlanishning umumiy qonuniyatlari, organizm va muhit Nerv tizimining fiziologiyasi va oliy nerv faoliyatining yosh xususiyatlari, Re’ja

O`sish va rivojlanishning umumiy qonuniyatlari

Akseleratsiyani yuzaga chiqaruvchi omillar
Akseleratsiya nazariyalari
Yevropa Ittifoqida bolalar, yoshlar va yosh oilalarda salomatlikgardientlari pasayishi kuzatilyapti. Bunga nima ta’sir qilmoqda. YevropaIttifoqining barcha mamlakalatlarida salomatlik darajasi va ijtimoiystatus orasida tizimli korellyatsiya mavjud – ijtimoiy holat, statusdapasayishlar kuzatilishi bilan salomatlik darajasining ham pasayishikuzatiladi. Sog’liqni saqlash sohasidagi ushbu ijtimoiy gradientlar zararliva adolatsizdir, ayniqsa, gap bolalar va yoshlar haqida ketganida buadolatsizlik yaqqol seziladi, chunki dastlabki yillardagi qiyinchiliklarbutun hayot sikli davomidagi salomatlik darajasiga o’z ta’sirini o’tkazadi.

Nerv tizimi tashqi muhitdan va ichki organlardan keladigan turli axborotlarni qabul qiladi va ularni markaziy nerv tizimiga yetkazib beradi, axborotlarni to'playdi, organlar va organlar sistemalari o'rtasidagi o'zaro aloqani amalga oshirib, organizmning bir butunligini ta'minlaydi.Organizmni tashqi muhit bilan bog'laydi hamda uni tashqi muhitga moslashtiradi.

Nerv tizimi yordamida atrof-muhitdan turli signallar qabul qilinadi, ular analiz-sintez qilinib, turli reaksiyalar bilan javob qaytariladi. Nerv sistemasi ichki sekresiya bezlarida ishlab chiqariladigan gormonlarning qon orqali organizmga ko'rsatadigan ta'sirini, moddalar almashinuvini boshqarib turadi, o'sish, rivojlanishga ta'sir ko'rsatadi.

Tadqiqiotlar shuni ko’rsatadiki, qulay sharoitdao’sgan bolalar, quyiijtimoiy iqtisodiy sharoitlarda o’sgan bolalarga nisbatan muammoli bo’libmaktab davridagina aqliy va ijtimoiy taraqqiyot darajasi bo’yicharivojlanib borganlar. Masalan 3 yoshli bola iqtisodiy tomondan og’irsharoitda ota-onasining ish haqqi kam va ilmiy jihatdan bilimlari kamlekin bu bola maktab yoshidagi bolalarga hos xusuiyatga ega. Bu holat o’sibbormoqda kambag’al oilalarning bolalari 7 yoshdaham maktabga boraolmayaptilar. Ular sharoitlari tufayli ancha orqadalar. Boy oilalar farzandlari esa ota-onalar bilan munosabati etiborning kamligi tufayli ularning aqliyrivojlanishiga ta’siri kuzatiladi. 120 oylik tekshiruvlar ashuni ko’rsatdikiboy oilalar farzandlariga qaraganda kambag’al oilalar farzandlari kuchli

hissiy natija ko’rsatdilar.

Nerv sistemasi tuzilishi jihatidan markaziy va pereferik nerv sistemalariga bo`linadi. Markaziy nerv sistemasiga bosh va orqa miya kiradi. Periferik nerv sistemasiga orqa miyadan chiqadigan 31 juft sezuvchi, harakatlantiruvchi nerv tolalari, bosh miyadan chiqadigan 12 juft nervlar, hamda umurtqa pogonasi atrofida va ichki organlarda joylashgan nerv tugunchalari kiradi. Nerv tizimining periferik qismi asosan nervlardan, ya'ni tolalar bog`lamidan iborat.

Bajaradigan vazifasiga ko`ra, nerv sistemasi ikki qismga bo`linadi: somatik va vegetativ nerv sistemasi. Somatik nerv sistemasi odam tanasining sezgi organlari, skelet muskullari ishini boshqaradi. Vegetativ nerv sistemasi ichki organlar (nafas olish, qon aylanish, ovqat hazm qilish, ayirish va me`da hamda ichki sekretsiya bezlari ishini boshqaradi .