1 mavzu: O‘qituvchi kasbiy faoliyatiga qo‘yiladigan zamonaviy talablar

10. Konstruktiv qobiliyat - o`quv-tarbiya iShlarini rejalaShtiriSh va natijasini oldindan aytiSh qobiliyati. Bu qobiliyat tarbiyalanuvchi Shaxsning rivojini loyihalaShga, o`quv- tarbiya mazmunini, Shuningdek, tarbiyalanuvchilar bilan iShlaSh metodlarini tanlab oliShga imkon beradi.uningdek zamonaviy ta`lim beruvchi o`zida aqli doniShlik qobiliyati, iymon- e`tiqodga, faol hayotiy pozitsiyaga yo`naltiriSh qobiliyati va taShabbusga, ijodga ilhomlantiriSh kabi _{qobiliyatlari bo`liShi zarurligi ko`zda tutilmoqda.}
O`zbekiston Respublikasi oliy ta`lim kontseptsiyasida mutaxassis vazifalari quyidagicha belgilangan: «mutaxassis o`z faoliyati, sohasidan qat`i nazar, ijodiy jamoalarda ishlay olish qobiliyatiga, menejment va marketing sohalarida tayyorgarlikka ega bo`lishi, yangi texnologiyalarni joriy etishning xo`jalik, ijtimoiy va madaniy jihatlarini aniq tasavvur qmla olishi kerak». Ushbu fikrlar o`qituvchilarga ham bevosita ta’aluqli. Chunki jamiyatimizda sodir bo`layotgan tub o`zgarishlar,
bozor munosabatlariga kirib borishimiz o`qituvchidan nafaqat kasbiy bilimlarni, balki iqtisodiy, yuridik, texnikaviy bilimlardan ham xabardor bo`lishni hamda bunday yangiliklarni o`zining pedagogik faoliyatiga bolalarni har tomonlama kamol toptirishga doir ijodkorona (kreativ) foydalana bilishni taqozo qilmoqda. Bu o`rinda boshlang`ich sinf o`qituvchisi xususida alohida to`xtalmoq zarur. Chunki boshlang`ich sinf o`qituvchilari boshlang`ich sinf bolalarining yosh, individual hamda psixologik xususiyatlarini inobatga olgan holda o`zlarining pedagogik faoliyatlarini olib borishi talab etiladi. Vaholanki, bola shaxsning shakllanishida pedagogik hamda psixologik mexanizmlar faol ishtirok etadi. Ya`ni shaxsning shakllanishida irsiyat, muhit, tarbiya, faoliyat bilan bir qatorda insonning iski kechinmalari, tushunchalari, ruhiyati, havotorlari va qiziqishlari kabi ko`plab psixologik hususiyatlar, holatlar va jarayonlar xam asosiy o`rinni egallaydi. Shu nuqtay nazardan aytish joizki, bola shaxsiga ta`sir etayotgan turli xil omillar, albatta, insonning ruhiyati, sezgilari, his-xayajonlari, fikr-muloxazalari chizgisida namoyon bo`ladi. Boshlang`ich sinf o`qituvchilarining kreativligi bolalarning psixologik xususiyatlarini bilishda ko`zga tashlanadi. Xar bir fanning o`z ob’ekti, o`rganadigan soxasi mavjud. Masalan, zoologiya hayvonlar, ular organizmining to`zilishi, yashash sharaitini o`rgansa, astronomiya osmon jismilari, ularning xususiyatlarini o`rganadi.
Psixologiya ham alohida fan bo`lib, voqelikning alohida soxasi bo`lgan psixik (ruxiy) xayotni o`rganishi bizga ma`lum. Chunki “Psixologiya” so`zining o`zi yunoncha psyuxe (rux, jon) va logos (so`z, ilm) degan ikki so`zdan olinib, «rux haqidagi ilm» degan ma`noni bildiradi. Lekin uning bu ma’nosi xozirgi zamon psixologiyasining asl mazmunini ochib bera olmaydi. Chunki hozirgi psixologiya fani psixika, uning zoxir bo`lishi va rivojlanish konuniyatlari haqidagi fandir (Goziev E). Psixologiya psixik xolatlar, psixik jarayonlar va ularning mexanizmlarini o`rganadigan fandir (A.V.Petrovskiy).
Xar birimizda mavjud bo`lgan sezgilar, idrok, diqqat, xotira, xayol, nutk,


tafakkur, xissiyot, idora kabi psixik jarayonlar mavjud. Bulardan tashqari xar bir shaxs o`zigagina xos bo`lgan kizikish, xavas, qobiliyat va istedod, temperament va xarakter kabi psixik xususiyatllar egasidirdir. Psixik jarayonlarning umumiy majmuyini bir so`z bilan psixika deb yuritamiz.
Psixika organik hayotning yuksak formalaridan bo`lib, u hayvonlar va insonga xosdir.