1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Бурчаклар ва тупикларнинг таъсири. Тарихан бурчакдаги жойлашиш кўпроқ ёруғлик ва ҳавони таъминлайди ҳамда муайян кўчага бориш учун кўпроқ имконият туғдиргани сабабли қийматни ошириши мумкин деб ҳисобланади. Шу билан бирга, бурчак лоти расмий бўлмаганлик даражасини камайтиради ва кўпинча юқори ставкали солиққа тортилади. У шунингдек ўтиб кетаётган транспортнинг ортиқча шовқини таъсирига дуч келиши мумкин. Баҳоловчи участка ва бозорнинг ўзига хослигига асосланган ҳамда ҳудуддаги бошқа лотларга нисбатан мулк қийматини оширадиган ёки камайтирадиган фикр тузиши лозим. Охиридаги ёки хилват кўчалардаги ҳамда қайилиш учун яроқсиз бўлган тупикларга эга бўлган лотлар ҳам тупиксиз лотларга нисбатан бошқа қийматга эга бўлиши мумкин.
Сиртқи кўринишлар ва топография. Энг мафтункор участка (лот) кўпинча уй жойлашган кўчадан бошлаб аста-секин кўтарилади ва кейин худди шундай тарзда дам олиш учун мўлжалланган орқа ҳовлидаги учун етарли майдон таъминлаши учун аста-секин тушиб боради. Битта ҳудуд учун амал қиладиган қоидалар бошқа ҳудудларда ишламаслигини яна бир қайтариб ўтамиз. Агар участкаларни мураккаб топографик шароитлар сабабли яхшилаш қимматга тушса участкалар паст қийматга эга бўлади. туташадиган кўчадан юқори ёки паст даражада турган участка ёмон дренажни яхшилаш, эрозияни бартараф этиш учун ёки шохобча йўллари муаммоси сабабли қўшимча харажатларни талаб этиши мумкин. Шунга қарамасдан мураккаб топографик шароитлар кўпинча бозор томонидан тан оладиган афзалликлар, шу жумладан айланали кўриш имконияти ёки юқори даражадаги танҳоликка эга бўлганлиги билан компенсация қилинади. Ҳисобга олиниши лозим бўлган бошқа омил бўлиб қурилишни таъминлаш учун зарур бўлган ишлар ҳажми хизмат қилади. Агар бу мураккаб ерлар (тош) бўлса қўшимча ер қазиш ишлари талаб этилиши мумкин. Баъзи вазиятларда участкага тупроқ сепиш зарур бўлиб қолиши мумкин ёки ернинг бир қисмини олиб ташлашга тўғри келади (уни сотиб юбориш мумкин бўлади).
Ернинг устки қатлами. Кўпчилик ҳудудларда ернинг ўтли қатламни ва мафтункор ландшафтни қўллаб-қувватлаш қобилияти кўчмас мулкнинг бозор мафтункорлиги учун муҳим омил бўлиб хизмат қилади. Баҳоловчи ер қатлами бир жинсли ва атрофдаги ҳудуд учун типик эканлигини аниқлаши лозим бўлади. Янги қурилишни баҳолаётганда баҳоловчи табиий унумдор (устки) қатлам қурилиш жараёни тугаганидан кейин тикланганлигини (қайта тикланганлигини) ёки қурилишга тайёргарлик пайтида йиғиштирилганлигини аниқлаши лозим бўлади. Иморат қурувчилар орасида ҳозирги пайтда қурилиш пайтида табиий ер қатламига иложи борича камроқ зарар етказиш тенденцияси мавжуд. Табиий қумли ёки тошли ер майсазор ёки ландшафтли яхшилашни яратиш пайтида гумусли қатламни сотиб олишни талаб қилиши мумкин.