1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Қиймат кўрсаткичларини мувофиқлаштириш
Қиймат кўрсаткичларини мувофиқлаштириш (умумлаштириш) қиёсий таҳлил усулининг охирги ва муҳим босқичи ҳисобланади. Бу босқич жараёнида баҳоловчи барча олинган кўрсаткичларни таҳлил қилади ва битта катталикка келтиради. Бу босқичда ҳар бир қиймат кўрсаткичининг афзаллик ва камчиликлари, бозор маълумотларининг ишончилиги, ҳамда фойдаланилган таҳлил усуллари кўриб чиқилади ва уларга баҳо берилади.
Мувофиқлаштириш жараёнида олинган қиймат кўрсаткичини баҳолашнинг бошқа усуллари ёрдамида олинган қиймат кўрсаткичлари билан ўзаро солиштириш баҳолаш мақсадларида амалга оширилаётканлигига ишонч ҳосил қилиш керак.


12.3. Нарх ва даромад нисбати усули


Нарх ва даромад нисбати усули ўхшаш объектлар бўйича нарх ва даромад нисбатининг таҳлиллиги ва мазкур таҳлил натижасидан баҳолаш объектини баҳолашда фойдаланишга асосланади.
Даромад турига қараб ялпи рента мультипликатори (GРМ) ёки капиталлаштириш умумий ставкаси (OAR) қўлланилади.
Ялпи рента мультипликатори – кўчмас мулк объектининг сотув нархи ва соф операцион даромади нисбатини акс эттирадиган кўрсаткич.
Ялпи рента мультипликатори потенциал ёки ҳақиқий ялпи даромадини баҳолаш мумкин бўлган объектлар учун қўлланилади. Мазкур кўрсаткич аналог кўчмас мулк объектлари бўйича ҳисобланади ва ундан баҳоланаётган объектнинг адекват кўпайтувчиси сифатида фойдаланилади.
Нарх ва даромад нисбати усулини ялпи рента мультипликатори ёрдамида қўллаганда:

1. 
   Баҳолаш объектининг ялпи (потенциал ёки ҳақиқий) даромади ҳисобланади;
   
2. 
   Сотув нархи ва тегишли даромад қиймати ҳақида ахборот мавжуд бўлган аналоглар тўплами шакллантирилади;
   
3. 
   Зарур ҳолда аналогларнинг баҳолаш объекти билан қиёсийлигини оширадиган тузатишлар киритилади;
   
4. 
   Ҳар бир аналог бўйича сотув нархини ялпи даромадга бўлиш йўли билан ялпи рента мультипликатори ҳисобланади;
   
5. 
   Барча аналоглар бўйича ялпи рента мультипликаторининг ўртача ўлчанган қиймати аниқланади;
   
6. 
   Баҳолаш объектининг ялпи даромадини ялпи рента мультипликаторининг ўртача ўлчанган қийматига кўпайтириш йўли билан баҳолаш объекти қиймати ҳисобланади.
   

Ялпи рента мультипликатори (GРМ) баҳолаш объекти ва таққосланилаётган аналоглар ўртасидаги фарқ бўйича тузатилмайди, негаки фарқланишлар ҳисобга олинган ҳақиқий ижара тўловлари ва сотиш нархлари GРМ ни ҳисоблаш асосига киритилган.