1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Умумий девор тўғрисидаги келишув.Умумий девор участкалардаги яхшиланишлар иккала мулк эгасини умумий девордан фойдаланишга мажбур қилган вазиятда юзага келади. Кўпчилик умумий деворлар бирорта ёзма келишувларсиз амал қилади. Бундай келишув шартнома қисми бўлганида баҳоловчи у баҳоланаётган мулк эгасига нисбатан ҳеч қандай ғаройиб талабларни юзага келтирмаслигига ишончи комил бўлиши ва бу тўғрисида ҳисоботда хабар қилиши лозим бўлади.
Атроф муҳит борасидаги чекланишлар. Ердан фойдаланишни назорат қилиш борган сари баҳоловчи учун кенг тарқалган ва муҳим омил бўлиб қолмоқда. Зоналаштириш борасидаги қоида каби, бу чекланишлар давлатнинг назорат қилиш функцияларига асосланади, гарчи баъзи бир қонунлар ҳозиргача судларда текширилса ҳам. Баҳоловчилар қонунчиликдаги жорий ўзгаришлар, шу жумладан сув босадиган ерлар ва қийматга таъсир қиладиган ердан фойдаланишнинг бошқа чекланишлар тўғрисида бохабар бўлишлари лозим.
Сув ресурсларидан фойдаланиш ҳуқуқи, участка ҳудудида жойлашган ёки унга чегарадош бўлган сув ҳавзаларига тааллуқлидир. Бу ҳуқуқлар ерлари катта ҳажмдаги сув (кўл, дарё, ариқ) билан чегарадош бўлган ер эгаларига тааллуқли бўлиб, ундан фойдаланиш параметрларини белгилайди. Бу ҳуқуқлар пирслар, балиқ ови ёки дам олиш учун қайиқ станцияларини қуриш ёки ириигация иншоотларини қуриш учун ҳуқуқларни ўз ичига олиши мумкин. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқлари ер қийматига сезиларли таъсир қилиши мумкин ва уларнинг фойдаланиш соҳасини синчковлик билан ўрганиш лозим бўлади.
Зоналаштириш. Зоналаштириш давлатнинг жамият фойдаси учун хусусий мулкдан фойдаланишни назорат қилиш ҳуқуқини ифода этади.
Жисмоний тавсифлар. Ҳар битта баҳо баҳоланаётган участканинг синчковлик билан амалга оширилган жисмоний тавсифини ифода этиши лозим. Гарчи кўпчилик маълумотлар осонгина олинса ҳам, кўпинча баъзи маълумотларни олиш қийин , баъзида эса иложи бўлмайди. Баҳолаш тўғрисидаги ҳисоботда аниқ маълумот бўлмаган пайтда кўчмас мулк ёки участка характери тўғрисидаги айрим шарҳлар ва изоҳлар кўрсатилиши лозим. Масалан, яхшиланиши бўлмаган участка мисолида ер қатлами (тупроқ) нинг тавсифига эга бўлиш мақсадга мувофиқ бўлади. Бундай матн бўлмаса баҳоловчи ер қатламининг жисмоний тавсифлари тўғрисидаги ўз хулосаларини келтириши ва агар хулосалар участканинг мавжуд шароитларини акс эттирмаса, баҳолашнинг ҳисоб-китоби бошқача бўлиши мумкинлигини айтиб ўтиши лозим бўлади.