1 Мавзу: муҳандислик психологияси режа: Муҳандислик психологияси нимани ўрганади?

 
Имажинитив хусусиятлар. 
Имажинитив хусусиятлар “image” сўзидан олинган бўлиб, инсоннинг 
меҳнат фаолиятида образли тафаккур юритиши тушунилади. Ҳар қандай 
меҳнат фаолиятида имажинитив хусусиятлар иштирок этади. Ишлаб чиқариш 
ва меҳнатнинг бошқа турларида хаёл жараёнининг юзага келиши маҳсулот 
яратишга сабаб бўлади. Имидж – образ, тасаввур ёки ғоя шаклида янги 
нарсанинг яратилиши, онг фаолияти, яъни илгари идрок қилинмаган 
нарсаларнинг образларини мавжуд тасаввурлар асосида мияда яратишда 
ифодаланган фаолиятдир. 
Касбий аҳамиятли хусусиятларга характеристика. 
 
Танланган ва ишлаб чиқарилган методларнинг юқори прогностик 
қиммати ва ишончлилигини таъминлаш учун В.А.Бодров қуйидаги 
тамойилларни санаб ўтади:
1. Илмий асосланганлик тамойили.
2. Объективлик тамойили.
3. Амалиётда қулайлик тамойили.
Тажрибаларни ўтказишда инструктаж катта аҳамиятга эга. Инструкция 
ўзининг осонлиги, аниқлиги, стандарт шакли билан ажралиб туради. 

---

Инструкцияни экспериментатор ёдлаши ёки уни матндан ўқиб бориши 
мумкин. Синалувчи ва экспериментатор орасидаги психологик контакт 
методнинг ишончлилигини оширади. Методика бланклари бир хил ўлчовда, 
рангда ва шрифтда тузилади. Стандарт шароитларда асбоб-ускуналар тажриба 
ўтказадиган жойнинг ёруғлик даражаси, шовқин изоляцияси ва махсус 
методиканинг профессионаллиги ва қонунийлигини таъминлайди. Фаолиятни 
башорат қилиш махсус психологик тайёргарликка эга мутахассис томонидан 
амалга оширилади. Қобилиятлар ташхисини синтетик усулда ўтказиш 
башорат ишончлилигини оширади, чунки фаолият адекват ва такрорий синаб 
кўрилади. 
Авария ва браклар сабабини ўрганиш. 
 
Ишлаб чиқариш ёки транспортда авария ёки оғир ҳаракатланиш 
ҳодисаси юз берганда муҳандис ва шифокордан иборат комиссия бирмунча 
умумий масалаларни текширади:
- аварияга ким сабабчи ёки ким жароҳатланган;
- қандай шароитда юз берган ва сабаблари;
- авария ёки жароҳатни олдини олиш учун нима қилиш керак эди;
- салбий оқибатлар такрорланмаслиги учун нима қилиш керак.
Хавфсизлик хизмати асосида жароҳатланиш профилактикаси ётади. 
Шунинг учун меҳнат сифати ва хавфсизлиги учун кураш ҳалокатли 
вазиятларни ўрганиш ва бартараф этиш билимларидан бошланади.
Ҳалокатли вазият (аварийная ситуация) – авария таҳдиди туфайли олдиндан 
белгиланган режа бўйича ишни давом эттира олмаслик ҳисобланади. 
Ҳалокатли вазият бахтсиз ҳодиса имконини яратади, бироқ имконсиз вазиятни 
эмас. Бахтсиз ҳодиса – одатда одамнинг юз берган ҳалокатли вазиятга нотўғри 
реакция кўрсатиши натижасидир.
Меҳнат жараёнида ҳалокатли вазият ишчининг ҳатти-ҳаракатига боғлиқ 
бўлмасдан ҳам юзага келиши мумкин. Бу механизмлар синишидан, баъзан эса 
ишчининг хато ҳаракатидан юзага келади. Ҳар қандай ҳолда ҳам кейинги 
ҳаракатлар тўғри бўлиши бу вазиятни бартараф этади, акс ҳолда, хато 
ҳаракатни давом эттириш туфайли маҳсулот чиқиши, ускуналарнинг синиши, 
инсон жароҳати, майиб-мажруҳ бўлиши, ҳатто, ўлимига олиб келиши мумкин. 
Ускунанинг синиши ва инсоннинг бахтсиз ҳодисага учраши юз бермаганда 
брак – авария деб айтилмайди, аммо психологик жиҳатдан брак ҳам – 
авариядир.
Авария, жароҳатланиш ва брак профилактикаси – меҳнат 
психологиясининг муҳим амалий вазифаси бўлиб, брак маҳсулот ишлаб 
чиқаришда шахсий омил, ускуналар носозлиги, хомашёни тежамаслик, 
одамларнинг жароҳати ва ҳалок бўлиши, яъни меҳнат сифатининг турли шакл 
ва даражада пасайтириши билан боғлиқ.

---

Аварияда шахсий омил қисқа қилиб айтганда – авария ёки брак сабаби 
шахс сифатлари ва нотўғри (хато) ҳаракатлари сабабли юз беради. Масалан, 
юзаки қараганда бир хил ҳолат асосида турли сабаблар ётишига мисол: