1-Mavzu: mtda o’qish va savodga tayyorlash jarayonini tashkil etish. Maktabgacha yoshdagi bolalar nutqini rivojlantirishning asosiy vazifalari. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida aqliy tarbiya berish vazifalari. Savollar to’plami

2. Maktabgacha yoshdagi bolalarni axloqiy tarbiyalashning mazmuni va metodlari. Maktabgacha yoshdagi bolalarga ta’lim-tarbiya berishning asosiy vazifalari bolalarni jismoniy, aqliy va ma’naviy jihatdan rivojlantirishdan, ularning tug’ma layoqati, qiziqishi, ehtiyoji va imkoniyatlarini hisobga olgan holda milliy va umuminsoniy qadriyatlar asosida muntazam ta’lim olishga tayyorlashdan iborat. Bolada kattalar bilan muloqot jarayonida axloqiy xulq-atvorning dastlabki tajribalari shakllanadi. Muloqotga bo‘lgan ehtiyoj – muhim ijtimoiy ehtiyoj bo‘lib, katta yoshli kishi bu ijtimoiy ehtiyojni qondiruvchi manba hisoblanadi. Axloqiy his-tuyg’ular va odatlarni tarbiyalash shunday zaruriy asos hisoblanadiki, usiz bola shaxsining murakkabroq xususiyatlarini, ma’naviy kamolotni ta’minlash, mamlakatning ijtimoiy hayot hodisalari haqidagi tasavvurlarni va ularga ijobiy munosabatni shakllantirib bo‘lmaydi.
Maktabgacha bolalikning dastlabki bosqichlarida tarkib toptirilgan insonparvarlik asoslari uning ijtimoiy yo‘nalganligi bolalarda asta -sekin shaxsning jamoatchilik belgilari: xulq-atvor odatlari, munosabatlari va tasavvurlarini shakllantirish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.
Avvalo bolalar muassasasida jamoaning katta yoshli a’zolari o’rtasida to‘g’ri o‘zaro munosabat uslubini vujudga keltirish kerak. O‘zaro xurmat va g’amxo‘rlik, ishga muhabbat, mamlakatning siyosiy va mehnat hayotida ishtirok etish – bularning barchasi zarur uslubni ta’minlashi lozim. Pedagogik jamoa va ota-onalar jamoalarining to‘g’ri munosabatlarini bugungi kun talablari asosida amalga oshirish muhim ahamiyatga ega. Bu ish shakli MTTning ota-onalar bilan muntazam ish olib borishi, oila tarbiyasi tajribalarini o‘rganish natijasida tarkib topadi.
Kattalar bilan bolalar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarning yuksak darajasi – muvaffaqiyatli axloqiy tarbiyaning majburiy shartidir.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni axloqiy tarbiyalashning mazmuni va metodlari bu yoshdagi bolalarning xususiyatlariga mos kelishi va u eng yaqin vaqtdagi axloqiy rivojlanish jarayonini ko‘zda tutishi kerak. Masalan, agar 4 yoshli bolalar o‘z tengdoshlariga asosan tarbiyachining maslahati, ko‘rsatmasi ta’sirida baholi-qudrat yordam ko‘rsatsalar, 5 yoshga to‘layotganda bunday yordamni o‘z hoxishlariga ko‘ra ko‘rsatishlari lozim. Oilaga xos bo‘lgan muhabbat, o‘zaro e’tibor, g’amxo‘rlik muhiti bola xis-tuyg’usini shakllantirishga ta’sir ko‘rsatadi. Oilada qaror toptiriladigan ijtimoiy his-tuyg’ular bolaning kichik yoshdan boshlab to‘g’ri axloqiy rivojlanishining muhim asosi hisoblanadi.
«Salomatlik va xayrixohlikni tarbiyalashning chinakkam maktabi – bu oiladir; Otaga, onaga, buvaga, buviga, aka-ukalariga, opa-singillariga munosabat insoniylikning sinovi hisoblanadi»,- degan allomalarimiz.
Maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyachisining muhim vazifasi – ota-onalarga bola shaxsini shakllantirishda ularning alohida rol o‘ynashlarini tushuntirishi, zarur pedagogik bilim va ko‘nikmalarni egallashlarida ularga yaqindan yordam berishdan iborat. Bolalarning ma’naviy kamolotini ta’minlashda mahallaning o‘rni ham kattadir. Mahalla, avvalo, sog’lom ijtimoiy muhitdir. Bu yerda kuchli ta’sirga ega bo‘lgan jamoatchilik fikri mahalla ahlining hulq-atvori o‘zaro munosabatlarini adolat va ma’naviy mezonlar asosida tartibga solib turadi. Mahalla ijtimoiy kelib chiqishi, millati, mijozi turli xil bo‘lgan oilalarni tashkil qilgan odamlardan iborat. Mana shu oilalarning boshlarini biriktirish, ularni ma’naviy va moddiy-jismoniy jihatdan mustahkamlash, yoshlarni tarbiyalash kabi muhim vazifalar ham mahallada amalga oshadi. Oilalarni bir jamoaga, ijtimoiy guruxga, muassasaga, aynan mahalla birlashtiradi. Ularda ahillik, hamjixatlik, hamkorlik, hamdardlik, his-tuyg’ularini shakllantiradi, kamol toptiradi. Har bir fuqaroning hayotida «Shaxs-oila-mahalla» uchligi katta ahamiyat kasb etadi. Bu sharqona turmush tarzimizning o‘ziga xos tizimidir va eng muhimi, insonning jamiyat hayotiga singib, ijtimoiy munosabatlar ishtirokchisiga aylanishida muhim vositadir.
Insonning oilada shakllangan iymon-e’tiqodi, odobi, oriyati, vijdoni, tafakkuri mahalla muhitida yanada yuksalib xalq manfaatlari, o‘zaro inoqlik va hamkorlik his-tuyg’ulari bilan uygunlashib, jamiyatda sog’lom munosabatlarning shakllanishiga olib keladi.