1-Mavzu: Microsoft Windows operatsion sistemasi bilan tanishish

Nazorat savollari
1. FTP serveri haqida ma`lumot bering ?
2. Web server haqida ma`lumot bering ?
3. FTP va Web serverlarni sozlash haqida ma`lumot bering. ?

36-Mavzu: Proxy, Mail, Gateway serverlari haqida


REJA:
1. Proxy serveri haqida
2. Mail server haqida
3. Gateway serveri haqida.

Proxy-server. Proxy-server – foydalnuvchi va internet orasidagi maxsus vositachi dastur. Uni ishlatish shart emas, lekin bu dastur yordamida web sahifalarining yuklash jarayonini tezlashtirish mumkin. Proxy -server Internetdan ko`p ko`radigan sahifalarni qattiq diskdagi omborga saqlaydi va yana shu sahifalar so`ralganda Internetdan emas, balki xotirasidan ko’rsatadi.

Odatda, proksi-server ajratilgan serverga o`rnatiladi va tarmoq xizmatlarini ham bajaradi: mahalliy tarmoq kompyuterlarini Internetga ulaydi. Tarmoqdagi kompyuterlar internet so’rovlarini ajratilgan serverga uzatishadi, serverda esa proksi dasturi so’rovlarni internetga chiqaradi va tashqaridan kelgan ma’lumotlarni tarmoq kompyuterlariga yetkazib beradi. Yana proksi dasturi yordamida kompyuterlarning tarmoqdagi ish jarayonini boshqarib, kuzatib turish ham mumkin.
Ajratilgan server va Protokol
Har xil kompyuterlar va turli dasturlar tarmoq aloqasi jarayonida bir- birlarini tushunish uchun maxsus texnik qoidalar qo`llaniladi. Tarmoq sohasida bunday qoidalar to`plami protokol (bayonnoma) deb ataladi. Hozirgi kunda eng ko`p qo`llanilayotgan protokol – TCP/IP dir.
Mail server - oddiy pochta xizmatiga o`xshatsa bo`ladi. Agar siz xatni jo`natmoqchi bo`lsangiz, uni konvertga joylashtirasiz, konvert ustiga jo`natuvchi va qabul qiluvchi manzillarni yozasiz va keyin pochta qutisiga tashlaysiz. Xatingiz qanday qilib manzilga yetadi, qaysi pochta bo`limlarida bo`ladi, qaysi pochtalyon olib boradi sizga farqsiz. Asosiysi xat tez va butun yetib borishi. Huddi shunday TCP/IP protokoli tarmoqda ishlaydi. Jo`natiladigan ma`lumot paketga joylashtiriladi va paketga jo`natuvchi va qabul qiluvchi kompyuter manzillari yoziladi va tarmoqqa uzatiladi. Shunday qilib tarmoqning bitta marshrutizatoridan (yo’l ko’rsatadigan maxsus qurilma yoki kompyuter) manzilga qarab eng qisqa yo`llarini tanlab, keyingi marshrutizatorga uzatilib, paket kerakli manzilga yetkaziladi. Faqat oddiy pochtadan farqi ma`lumotni yetkazish vaqti kunlar bilan emas, soniyalar bilan o`lchanadi.
Tarmoqning uzatish yo`llari tiqilib qolmasligi uchun TCP protokoli katta hajmli ma`lumotlarni kichik qismlarga bo’lib, alohida paketlarda uzatadi. Har bir paket internetda IP protokol xizmati yordamida alohida sayohat qiladi. Paketlar manzilga yetgach, TCP protokoli bo`lingan ma`lumotni yig`adi va boshlang`ich holatiga keltiradi. Agar qandaydir paket manzilga yetib kelmasa, TCP protokol uni takroran jo`natishni talab etadi, toki ma`lumot butun yetib kelmagungacha. Shuning uchun TCP/IP ishonchli protokol deb aytiladi.
Gateway-server tuzilmasini uch asosiy sxemasi keng tarqalgan. Bular: ketma-ket, to'rsimon va shajara (daraxt) sxemalardir.

Ketma-ket sxema kitobdagi axborot bo‘laklarining joylashishiga o‘xshash. Unda axborot qismlarga, qismlar boblarga, boblar paragraflarga bo‘lingan va ular ketma-ket ishoratlar bilan o‘zaro bog‘langan. Menyu va indeks zarur bo‘limga o‘tishga imkon beradi. Har bir Web sahifa uchun bitta avvalgi va bitta keyingi sahifa bilan ishoratlar orqali bog‘lanish beriladi.

Ko'p konturli (inglizcha - mesh) sxemada har bir sahifa bir necha boshqa sahifalar bilan ishoratlar orqali bog‘langan bo‘ladi, va har bir yangi sahifa bir necha boshqa sahifalar bilan bog‘langan. Mazmun taqsimoti axborot mavzuiga mos bo‘lib ishoratlar unga yaqin mavzu yo bo‘limga qaratilgan.
Daraxt (inglizcha - Hierarhy) sxemasi. Web-serverning ildiz tuguniga tegishli bosh sahifadan boshlanib, undan sinf-tur yoki butun - bo'lak munosabati asosida berilgan axborot bo‘limlariga ishoratlar beradi.